Συνεχώς στις μέρες μας, γίνεται λόγος για τη σημασία της εμφάνισης και της ομορφιάς. Ο ρόλος της εξωτερικής μορφής διαφαίνεται σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητάς μας. Όμορφες, καλοσχηματισμένες, αδύνατες φιγούρες προβάλλονται συνεχώς ως ευτυχείς και επιτυχημένες. Τι συμβαίνει λοιπόν με όλους τους υπόλοιπους; Όλους όσους απέχουν από τα πρότυπα που προβάλλονται και κατ΄επέκταση είναι και επιθυμητά;
Ρατσιστική αντιμετώπιση για διαφοροποιημένα πρότυπα σώματος
Όσο περίεργο και εάν ακούγεται, ρατσισμό δεν υφίστανται οι άνθρωποι μόνο λόγω του φύλου, της φυλής, της θρησκείας και του χρώματος του δέρματος. Στην εποχή μας, ρατσιστική αντιμετώπιση υφίστανται και όσοι διαφοροποιούνται από τα προβαλλόμενα πρότυπα σωματικής ομορφιάς. Άτομα χαμηλού αναστήματος, με σωματικές αναπηρίες ή με παραπανίσια κιλά υπόκεινται σε διαφορετική αντιμετώπιση.
Ποια άτομα βρίσκονται στο στόχαστρο;
Τα άτομα με υπερβάλλον βάρος, αποδεδειγμένα, βρίσκονται στο στόχαστρο ρατσιστικών πεποιθήσεων. Πληθώρα ερευνών, και σε ελληνικό έδαφος, καταδεικνύουν το γεγονός. Οι παχύσαρκοι έφηβοι έχουν λιγότερους φίλους, γίνονται αντικείμενο πειράγματος στο σχολικό περιβάλλο και είναι λιγότερο κοινωνικοί, ενώ ακόμη και μικρά παιδιά με περιττά κιλά, αντιμετωπίζονται διαφορετικά από τους συνομηλίκους τους.
Τι ισχύει στην Ελλάδα;
Στον ελλαδικό χώρο τα δεδομένα είναι επίσης ανησυχητικά. Έρευνα που εκπονήθηκε από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας σε 1861 παιδιά ηλικίας 10-11 ετών απέδειξε την έντονη προκατάληψη που υφίστανται τα παχύσαρκα ελληνόπουλα. Τα παιδιά κλήθηκαν να επιλέξουν το πιο δημοφιλές παιδί ανάμεσα σε έξι κατηγορίες: σε ένα αδύνατο παιδί, ένα παχύσαρκο, ένα παιδί με πατερίτσες, ένα σε αναπηρικό αμαξίδιο, ένα χωρίς το αριστερό του χέρι και ένα με μία ουλή στο πρόσωπο.
Στη συνέχεια, κατέταξαν τις προτιμήσεις τους. Τα αποτελέσματα είναι συγκλονιστικά. Ποσοστό 56,4% των παιδιών κατέταξε το παχύσαρκο παιδί στη τελευταία ή προτελευταία θέση, ενώ ιδιαίτερα αυστηροί εμφανίστηκαν οι ίδιοι οι παχύσαρκοι μαθητές. Το 81,4% του συνόλου των μαθητών κατέταξε το αδύνατο παιδί στη θέση του «πιο δημοφιλούς».
Τα δεδομένα στον κόσμο των ενηλίκων
Αντίστοιχα είναι και όσα συμβαίνουν στον κόσμο των ενηλίκων. Ακόμη και σε χώρες εξαιρετικά ανεπτυγμένες, όπως η Σουηδία, οι παχύσαρκοι νιώθουν παραγκωνισμένοι. Στους χώρους εργασίας, στις παροχές υγείας, άντρες και γυναίκες με περιττά κιλά -με τι γυναίκες να το βιώνουν εντονότερα- δηλώνουν ότι υφίστανται διαφορετική αντιμετώπιση. Φοιτητές της Ιατρικής που συμμετείχαν σε μελέτη χαρακτήρισαν τους παχύσαρκους ασθενείς τους ως “άσχημους”, “τεμπέληδες” και “χαμηλής συμμόρφωσης ασθενείς”.
Πώς αντιμετωπίζονται άτομα με σωματικές αναπηρίες;
Ανάλογα φαινόμενα εντοπίζονται και έναντι ατόμων με σωματικές αναπηρίες. Παρά το γεγονός ότι τα άτομα που δεν χαίρουν αρτιμέλειας προστατεύονται από το Ελληνικό Σύνταγμα (άρθρο 21, παράγραφοι 2 και 3), η Ελλάδα του 2012, δυστυχώς για όλους μας, δεν αντιμετωπίζει ισάξια όλα τα παιδιά της.
Αρκεί μία βόλτα στους δρόμους της Αθήνας για να διαπιστώσει κανείς πως οι διαβάσεις αναπήρων είναι συνήθως “φρακαρισμένες” από κάποιο αυτοκίνητο, οι υλικοτεχνικές και κτηριακές υποδομές ακατάλληλες και η πρόσβαση στην “αυτονόητη για όλους” γνώση ιδιαίτερα δύσκολη. Στη χώρα μας δεν έχουν γίνει μελέτες που να αξιολογούν τις παροχές στα άτομα αναπηρίας. Ερευνητές όμως στον Καναδά προσπάθησαν να αξιολογήσουν τις παροχές υγείας σε άτομα με ειδικές ανάγκες στη χώρα τους και τις έκριναν ανεπαρκείς.
Ποιες άλλες ομάδες ατόμων στιγματίζονται;
Ο στιγματισμός λόγω σωματικών διαφορών δε σταματά εδώ. Άτομα χαμηλού αναστήματος υπόκεινται και αυτά σε διακρίσεις. Στην αγγλική γλώσσα ο όρος “heightism”, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 1971 από τον κοινωνιολόγο Saul Feldman, δηλώνει τη ρατσιστική συμπεριφορά έναντι ατόμων χαμηλού αναστήματος.
Επιστήμονες στη Δανία, που μελέτησαν στοιχεία του βρετανικού υπουργείου Υγείας, κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως οι πιο κοντοί άνδρες αναφέρουν χειρότερη σωματική και ψυχική υγεία σε σύγκριση με τους ψηλότερους ομόφυλούς τους. Σύμφωνα με το Γαλλικό Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής και Οικονομικών Μελετών, άνδρας με ύψος 1,80 έχει 50% περισσότερες πιθανότητες να είναι παντρεμένος ή να έχει μακροχρόνια σχέση σε σύγκριση με έναν άντρα ύψους 1,64.
Ποιο το κοινό σημείο των παραπάνω;
Ποιο είναι όμως το κοινό σημείο όλων όσων προαναφέρθηκαν, με αποτέλεσμα να υπόκεινται σε διαφορετική αντιμετώπιση; Αυτό που ουσιαστικά διαφοροποιεί τα άτομα αυτά είναι η απόκλιση που έχει, η δική τους σωματική εικόνα, από την προβαλλόμενη εικόνα σώματος της σύγχρονης κοινωνίας. Παντού, κυριαρχεί η εικόνα του αδύνατου, καλλίγραμμου, αρτιμελούς και συνήθως ικανοποιητικού αναστήματος σώματος που άλλωστε, αποτελεί το κλειδί για τη επίτευξη της ευτυχίας.
Ευτυχώς για όλους μας, η ευτυχία είναι προσωπική και ανεξάρτητη από τα σωματικά μας χαρακτηριστικά. Το γεγονός ότι ένας άνθρωπος έχει ένα εξαιρετικά καλλίγραμμο σώμα, μία εντυπωσιακή εμφάνιση και μια επιτυχημένη θέση εργασίας, δεν εξασφαλίζει την ευτυχία του. Η πιθανότητα να έχει όλα τα προηγούμενα, αλλά ταυτόχρονα να είναι βυθισμένος στη δυστυχία είναι εξαιρετικά μεγάλη. Σκεφτείτε ανθρώπους, γνωστούς, διάσημους ή απλά φίλους σας που στο κυνήγι της δύναμης και της εξουσίας, έχασαν την ψυχική ομορφιά. Ανθρώπους, που θυσίασαν στο βωμό της καταναλωτικής κοινωνίας τις αξίες, τις αρχές και τα ιδανικά τους. Θα διαπιστώσετε ότι πολλοί από αυτούς είχαν μία εξαιρετική σωματική διάπλαση.
Κλείνοντας, θα παραθέσω λίγες γραμμές από το βιβλίου του Ευστράτιου Παπάνη «Η αυτοεκτίμηση και η μέτρησή της», που με εντυπωσίασαν:
«Η αξία του ατόμου είναι αδιαπραγμάτευτη, δεδομένη και ανεξάρτητη από ικανότητες, γιατί δεν είναι η κοινωνία που την καθορίζει, αλλά μόνο το γεγονός ότι κάποιος γεννιέται άνθρωπος».
