Λαμβάνοντας υπόψη τις επιδημικές διαστάσεις του φαινομένου της παιδικής παχυσαρκίας, γεννιέται η ανάγκη για εύρεση και εφαρμογή προληπτικών μέτρων αντιμετώπισής της. Εξάλλου, η παιδική παχυσαρκία αποτελεί έναν έμμεσο προγνωστικό δείκτη για την πιθανή εμφάνιση παχυσαρκίας στην εφηβεία, αλλά και στην ενήλικη ζωή.
Τα προγράμματα παρέμβασης, που έχουν ως στόχο την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας, οφείλουν να ελαχιστοποιήσουν τους παράγοντες που την προκαλούν, αλλά παράλληλα να ενισχύσουν και τις συνθήκες που την προλαμβάνουν.
Το σχολείο είναι ο ιδανικός χώρος εφαρμογής των προγραμμάτων παρέμβασης, και αυτό γιατί οι δάσκαλοι μαζί με τους εκπαιδευτές έχουν πρόσβαση σε μεγάλο αριθμό παιδιών, αγοριών και κοριτσιών, σε διάφορες ηλικιακές ομάδες και παράλληλα το περιβάλλον του σχολείου έχει την δυνατότητα να στηρίξει υγειινές διατροφικές συμπεριφορές. Από τις διάφορες ηλικιακές ομάδες, φαίνεται ότι περισσότερο δεκτικές στα μηνύματα αλλαγής της συμπεριφοράς σε θέματα που σχετίζονται με την υγέια, αλλά και την διατροφή είναι τα παιδιά του δημοτικού, ενώ τα μεγαλύτερα παιδιά γίνονται όλο και περισσότερο αυτόνομα στις διατροφικές τους συμπεριφορές. Όπως έχει παρατηρηθεί, αν υπάρξει δεκτικότητα και αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων παρέμβασης στην παιδική και πρώιμη εφηβική ηλικία, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να διατηρηθούν οι αλλαγές αυτές και στην διάρκεια της εφηβείας αλλά της μετέπειτα ενήλικης ζωής.
Εφαρμογή προγραμμάτων παρέμβασης
Τα τελευταία χρόνια έχουν τεθεί σε εφαρμογή αρκετά προγράμματα παρέμβασης σε διάφορες χώρες στο εξωτερικό, αλλά και στην Ελλάδα. Μια από τις ηλικιακές ομάδες που έχει αποτελέσει τον σύνηθη στόχο είναι τα παιδιά 8-10 ετών ή αλλιώς της 4ης – 5ης τάξης του δημοτικού σχολείου.
Πως διεξήχθηκαν τα προγράμματα;
Η διάρκεια των προγραμμάτων αυτών κυμαινόταν από μερικές εβδομάδες, έως και τρια με τέσσερα ακαδημαικά έτη. Στην κάθε προσπάθεια, συμμετείχαν διάφοροι φορείς, όπως το σχολείο, σχολικές υπηρεσίες παροχής τροφίμων και κάποιες φορές διάφορες τοπικές βιομηχανιές. Σε λίγες μόνο μελέτες απαιτήθηκε η ανάμιξη των γονέων ή έγιναν αλλαγές που σχετίζονται με την πολιτική των σχολείων.
Ποιος ήταν ο κοινός στόχος των παρεμβάσεων;
Κοινός στόχος των παρεμβάσεων ήταν πάντα η αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας και των συνακόλουθουν επιπτώσεων, που έχει στην υγεία,αντιμετωπίζοντας τους παράγοντες που σχετίζονται με την εμφάνισή της, όπως η καθιστική ζωή, οι αυξημένες ώρες τηλεθέασης, η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας και η αυξημένη προσληψη λίπους από το φαγητό. Παράλληλα, ενισχύθηκαν παράγοντες που ευνοούσαν την αντιμετώπιση της όπως η αυξημένη φυσική δραστηριότητα και η υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών επιλογών.
Πως έγινε η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων;
Για την αξιολόγηση των αποτέλεσμάτων σε κάθε παρέμβαση χρησιμοποιήθηκαν διάφορα εργαλεία, όπως η ανάκληση 24ώρου, ιατρικές και βιοχημικές εξετάσεις, ερωτηματολόγια συχνότητας κατανάλωσης τροφίμων, ερωτηματολόγια φυσικής δραστηριότητας, καθώς και ψυχολογικά τεστ.
Ποια ήταν τα αποτελέσματα;
Αύξηση φυσικής δραστηριότητας
Τα αποτελέσματα των περισσότερων προγραμμάτων ήταν θετικά. Παρατηρήθηκε γενικώς αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, μέχρι και 6 μήνες μετά το τέλος της παρέμβασης, όπως συνέβη και στο πρόγραμμα Catch. Ένα πρώτο ζήτημα που αναδεικνύεται από αυτή την ανασκόπηση των παρεμβάσεων, είναι το ενδιαφέρον για αύξηση του χρόνου για το μάθημα της γυμναστικής. Έτσι, η επαύξηση του χρόνου ή η καθημερινή φυσική άσκηση, ήταν το επίκεντρο πολλών από τις μελέτες που εξετάστηκαν.
Ωστόσο, είναι γεγονός ότι διεθνώς ο χρόνος που κατανέμεται στη γυμναστική στο αναλυτικό πρόγραμμα είναι ανεπαρκής και διαρκώς μειώνεται. Η συμμετοχή των μαθητών σε μία με τρεις ώρες γυμναστική την εβδομάδα, που είναι η πιο συνηθισμένη πρακτική, είναι δύσκολο να βελτιώσει συγχρόνως την υγεία, να αυξήσει τη φυσική κατάσταση, να συμβάλλει στην εκπλήρωση των πρόσφατων οδηγιών της προπόνησης για την βελτίωση της υγείας και να επιτύχει σημαντικά αποτελέσματα στο γνωστικό, το συναισθηματικό και το συμπεριφορικό τομέα των μαθητών.
Βελτίωση των γνώσεων
Επιπλέον, παρατηρήθηκε βελτίωση των γνώσεων των παδιών σχετικά με την υγεία και την διατροφή, όπως έγινε στις παρεμβάσεις Catch και Gimme 5, όπου τα παιδιά διατηρησαν τις γνώσεις αυτές έως και 6 μήνες μετά την παρέμβαση.
Βελτίωση διατροφικών συνηθειών
Όσο αφορά στις διατροφικές τους συνήθειες, παρατηρήθηκε μείωση της κατανάλωσης ολικού και κορεσμένου λίπους στην διατροφή τους. Παράλληλα, η αύξηση της κατανάλωσης φρούτων επιτεύχθηκε από διάφορες παρεμβάσεις ποκίλης διάρκειας,όπως το 5-a Day Power Plus διάρκειας 8 εβδομάδων, Eat Well and Keep Moving διάρκειας 2 χρόνων, το Gimme 5 διάρκειας 2 χρόνων, High 5 Fruit and Vegetable Intervention for 4th graders διάρκειας 5 εβδομάδων, Cafeteria Power Plus διάρκειας 2 χρόνων και η παρέμβαση του Horne et al. διάρκειας 16 εβδομάδων. Ωστόσο, η κατανάλωση λαχανικών δεν μεταβλήθηκε σημαντικά, μιας και δεν είναι ιδιαίτερα αγαπητά στα παιδιά, κάτι που επιβεβαιώθηκε και στο πρόγραμμα Cafeteria Power Plus.
Επιπλέον, υπήρξαν διαφοροποιήσεις στο έαν το κολατσιό στο σχολείο θα ήταν από την ομάδα του φρούτου, καθώς και στις ώρες παρακολούθησης τηλεόρασης και ηλεκτρονικών παιχνιδιών, συμπεριφορές όμως, που ενώ βελτιώθηκαν κατά την διάρκεια των παρέμβασεων, δεν διατηρήθηκαν 6 μήνες μετά το τέλος τους.
Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ)
Όσο αφορά στον Δείκτη Μάζας Σώματος δεν διαφοροποιήθηκε σημαντικά μετά τις παρεμβάσεις και αυτό επιβεβαιώθηκε και από τα προγράμματα Pathway, Catch και APPLES .
Συμπέρασματα
Αυτό που γίνεται ξεκάθαρο έιναι ότι τα προγράμματα παρέμβασης, που έχουν σαν στόχο την αλλαγή στη διατροφική συμπεριφορά των παιδιών, είναι ύψιστης σημασίας για τον έλεγχο και την καταπολέμιση της παιδικής παχυσαρκίας και των επακόλουθων προβλημάτων που την συνοδέυουν.
Σίγουρα, αρκετές συμπεριφορές και συνήθειες των παιδιών, μπορούν να επηρεαστούνόπως φάνηκε περισσότερο, ενώ άλλες βελτιώνονται απλά περιστασιακά. Ωστόσο, η ενημέρωση και η βελτίωση των γνώσεων των παιδιών, σε μια ηλικία, που ακόμα αναπλάθονται σαν προσωπικότητες, μπορεί να επηρεάσει σε έναν βαθμό τη διατροφική τους συμπεριφορά και για τον λόγο αυτό, το σχολείο είναι ένας πολύ σημαντικός φορέας για την επίτευξη αυτού του σκοπού.
