Ο όρος «λειτουργικά τρόφιμα» πρωτοεμφανίστηκε στην Ιαπωνία στα μέσα της δεκαετίας του 1980, όταν οι οργανισμοί υγείας της χώρας αναγνώρισαν ότι η βελτίωση της ποιότητας ζωής, μέσω της επιλογής τροφίμων με οφέλη υγείας, σχετίζεται άμεσα με τη μείωση του κόστους περίθαλψης του συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού των ηλικιωμένων. Το 1984, η επιστημονική κοινότητα της Ιαπωνίας όρισε ως λειτουργικά τα τρόφιμα που επιτελούν τρεις βασικές λειτουργίες: την κάλυψη των διατροφικών αναγκών, την ικανοποίηση των αισθήσεων και την ευεργετική επίδραση στον ανθρώπινο οργανισμό.
Το 1991, το υπουργείο υγείας της Ιαπωνίας εισήγαγε κανόνες για την έγκριση μιας κατηγορίας τροφίμων που θα αναγράφονται στην ετικέτα τους συγκεκριμένοι ισχυρισμοί υγείας. Τα τρόφιμα αυτά ονομάστηκαν FOSHU (Foods for Specified Health Uses).
Ποιες προϋποθέσεις πρέπει να πληρούν τα λειτουργικά τρόφιμα;
Στην Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όρισε ως λειτουργικά τρόφιμα «τα τρόφιμα που αποδεικνύεται επιτυχώς ότι εκτός από την επαρκή κάλυψη των διατροφικών αναγκών, επιδρούν θετικά σε έναν ή περισσότερους λειτουργικούς στόχους εντός του οργανισμού, με τρόπο σχετικό, είτε με τη βελτίωση της υγείας, είτε με τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης ασθενειών». Σύμφωνα με αυτό τον ορισμό, τα λειτουργικά τρόφιμα πρέπει να πληρούν δύο βασικές προϋποθέσεις:
- να καταναλώνονται ως τρόφιμα και όχι ως δισκία ή κάψουλες, οι ευεργετικές τους ιδιότητες για τον ανθρώπινο οργανισμό
- να εμφανίζονται σε ποσότητες που δεν ξεπερνούν τα ανώτατα ανεκτά όρια
Ποιες οι βασικές κατηγορίες;
- Τα συμβατικά λειτουργικά τρόφιμα
- Τα τρόφιμα για ειδικές διατροφικές χρήσεις
- Τα ενισχυμένα ή εμπλουτισμένα τρόφιμα
Τα λειτουργικά τρόφιμα έχουν ευρύτατα διαδοθεί τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της τεράστιας σημασίας τους στην κατεύθυνση της βελτίωσης της ποιότητας ζωής, μέσω της προώθησης της υγείας. Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που οδήγησε στη ραγδαία διάδοσή τους είναι η συνεχής στροφή των καταναλωτών προς τρόφιμα που «υπόσχονται» να θωρακίσουν την υγεία τους από διάφορες ασθένειες.
Τι έδιεξαν τα αποτελέσματα ερευνών;
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα ερευνών, οι καταναλωτές θεωρούν ότι οι τρεις σημαντικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία τους είναι η διατροφή, η άσκηση και οι γενετικοί παράγοντες, με τη διατροφή να θεωρείται καθοριστικής σημασίας από το 50-70% των ερωτηθέντων. Τα νέα επιστημονικά δεδομένα αναδεικνύουν συνεχώς τη σημασία συγκεκριμένων βιοδραστικών συστατικών στα τρόφιμα, ενισχύοντας την τάση των βιομηχανιών να αναπτύσσουν πολλά καινούργια λειτουργικά τρόφιμα.
Η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης διαφόρων εκφυλιστικών ασθενειών που σχετίζονται με τους σύγχρονους ρυθμούς ζωής, όπως ο καρκίνος και οι καρδιαγγειακές παθήσεις, κάνει επιτακτική την ανάγκη στροφής προς έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής. Οι κλινικές και επιδημιολογικές μελέτες, που δείχνουν άμεση συσχέτιση της κατανάλωσης τροφίμων που περιέχουν συγκεκριμένα λειτουργικά συστατικά με τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης ασθενειών, προβάλλουν τα λειτουργικά τρόφιμα ως μία αναμφισβήτητα ζωτική επιλογή βελτίωσης της ποιότητας ζωής στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα.
Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται οι κυριότερες κατηγορίες λειτουργικών τροφίμων που κυκλοφορούν στην αγορά και ο ρόλος τους στην υγεία.
| Βιοενεργά συστατικά | Τρόφιμα | Παρεχόμενο όφελος |
|
Προβιοτικά Προβιοτικές καλλιέργειες μικροοργανισμών (Lactic acid bacteria & bfidobacteria) Πρεβιοτικά Ινουλίνη, ολιγοσακχαρίτες, πολυδεξτρόζη Συμβιωτικά Συνδυασμός προβιοτικών-πρεβιοτικών |
Γάλακτοκομικά με προβιοτικές καλλιέργειες (γάλα, γιαούρτι) Χυμοί φρούτων με προβιοτικές καλλιέργειες |
Βελτιώνουν τη λειτουργία του πεπτικού συστήματος λόγω της θετικής δράσης των μεταβολικών προϊόντων τους. |
| Φρούτα, λαχανικά, σνακ δημητριακών | Λειτουργούν ως υποστρώματα ανάπτυξης των προβιοτικών μικροοργανισμών. | |
| Γιαούρτι με προβιοτικά και φρούτα | Τα προβιοτικά καταναλώνουν τις πρεβιοτικές ουσίες, ενισχύοντας τις ευεργετικές τους δράσεις. | |
| Προϊόντα επάλειψης |
Μαργαρίνη, γιαούρτι & αλειφόμενο τυρί με φυτικές στερόλες/στανόλες Μαργαρίνη εμπλουτισμένη με ω-3 λιπαρά Τυρί, κρέμα & γιαούρτι χαμηλών λιπαρών |
Οι φυτοστερόλες και οι φυτοστανόλες μειώνουν την εντερική απορρόφηση της χοληστερόλης και συνεπώς και τον κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις. Τα προϊόντα χαμηλών λιπαρών σχετίζονται με τον έλεγχο των λιπιδίων στο αίμα. |
|
Λειτουργικά ροφήματα |
Χυμοί φρούτων που έχουν υποστεί ενίσχυση ή εμπλουτισμό με βιταμίνες Α, D, E & C, ινουλίνη, καρνιτίνη, ασβέστιο, μαγνήσιο, ω-3 λιπαρά Γάλα ενισχυμένο με ασβέστιο και βιταμίνη D ή εμπλουτισμένο με ω-3 λιπαρά |
Οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες Α, Ε και C ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού. Το ασβέστιο, η βιταμίνη D και το μαγνήσιο είναι απαραίτητα για τη διατήρηση υγιών οστών και την επίτευξη μέγιστης οστικής μάζας. |
|
Προϊόντα με βάση τα δημητριακά |
Δημητριακά πρωινού, μπισκότα & κράκερς πλούσια σε φυτικές ίνες Δημητριακά, ψωμί και άλευρα πλούσια σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β Δημητριακά πρωινού εμπλουτισμένα με φυλλικό οξύ Ψωμί και μπάρες δημητριακών πλούσια σε βιταμίνη Ε, ισοφλαβόνες και διάφορα άλλα αντιοξειδωτικά |
Οι φυτικές ίνες μειώνουν τον κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις. Οι βιταμίνες Β είναι απαραίτητες για τη λειτουργία του νευρικού συστήματος και του εγκεφάλου. Το φυλλικό οξύ μειώνει τον κίνδυνο γέννησης βρεφών με προβλήματα του νευρικού σωλήνα. Τα αντιοξειδωτικά δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες μειώνοντας τον κίνδυνο καρκίνου, καρδιοπαθειών και οστεοπόρωσης. |
|
Ζωικά τρόφιμα |
Αβγά εμπλουτισμένα με ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, αντιοξειδωτικά και βιταμίνες Κρέας που περιέχει λιγότερα κορεσμένα λιπαρά, αντιοξειδωτικά και προβιοτικά |
Τα ω-3 λιπαρά οξέα μειώνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων. |
