Τι είναι το σέλινο;
Το σέλερι (celery, Apium graveolens L.), γνωστό στην Ελλάδα ως σέλινο και ως Άπιο το βαρύοσμο ή Κερεβύζι, είναι ένα ποώδες φυτό διετές ή πολυετές με μικρά λευκά λουλούδια και χαρακτηριστικό άρωμα. Ανήκει στην οικογένεια των Apiacae/Umbelliferae. Άλλες ονομασίες με τις οποίες είναι γνωστός ο καρπός διεθνώς είναι Apii Fructus, Celery Fruit, Celery Seed και Smallage.
Στο σέλινο συναντάμε πολλά φλαβονοειδή (απιγενίνη, απιΐνη, ισοκερκιτρίνη, κ.α.) και διάφορες φουρανοκουμαρίνες. Επίσης περιέχει διάφορα αιθέρια έλαια ενώ στα διάφορα μίγματα φθαλεΐδης όπως στη 3-n-βούτυλο φθαλεΐδη και τη σεντανενολίνη, οφείλεται το χαρακτηριστικό άρωμα του ελαίου.
Οι καρποί του φυτού χρησιμοποιούνται σαν φάρμακο ενώ ο μίσχος του κυρίως στο μαγείρεμα.
Ποια η διατροφική αξία του σέλινου;
Το σέλινο όπως συμβαίνει με όλα τα λαχανικά αποτελείται σε μεγάλο του ποσοστό από νερό, ενώ περιέχει και φυτικές ίνες. Σε ένα μίσχο περιέχονται περίπου 0,1 γραμμάρια φυτικών ινών.
Πολύ σημαντικά συστατικά του σέλινου είναι τα φλαβονοειδή, συστατικά με μεγάλη αντιοξειδωτική ικανότητα. Τα συστατικά αυτά προλαμβάνουν την καταστροφή των κυττάρων η οποία προκαλείται από τις ελεύθερες ρίζες. Μερικά από αυτά είναι η απιγενίνη, η λουτεολίνη, το λιμονένιο, η καμπεφερόλη, το p-κουμαρικό οξύ.
Τέλος στο σέλινο συναντάμε και μικρές ποσότητες βιταμίνης Κ, φυλλικού οξέος, καλίου και βιταμίνης C.
Με μόλις 10 περίπου θερμίδες ανά μίσχο το σέλινο αποτελεί αναμφισβήτητα έναν σημαντικό μας σύμμαχο όταν προσπαθούμε να διατηρήσουμε/πετύχουμε ένα υγιές βάρος.
| Πίνακας θρεπτικών συστατικών ανά 100γραμμάρια σέλινου | |
| Συστατικό | Ανά 100γρ. |
| Ενέργεια | 16 kcal |
| Νερό | 95.43 g |
| Πρωτεΐνη | 0.69 g |
| Λίπος | 0.17 g |
| Υδατάνθρακες | 2.97 g |
| Σάκχαρα | 1.34 g |
| Φυτικές ίνες | 1.6 g |
| Ασβέστιο | 40 mg |
| Σίδηρος | 0.2 mg |
| Μαγνήσιο | 11 mg |
| Φώσφορος | 24 mg |
| Κάλιο | 260 mg |
| Νάτριο | 80 mg |
| Βιταμίνη C | 3.1 mg |
| Φυλλικό οξύ | 36 µg |
| Βιταμίνη Α, RAE | 22 µg |
| Β καροτένιο | 270 µg |
| Α καροτένιο | 0 µg |
| Βιταμίνη Ε (α τοκοφερόλη) | 0.27 mg |
| Βιταμίνη Κ | 29.3 µg |
Ποια τα οφέλη του;
Αντιοξειδωτικό Περιεχόμενο
Το σέλινο όπως ήδη αναφέραμε περιέχει μία μεγάλη ποικιλία φυτοθρεπτικών συστατικών, όπως τα φλαβονοειδή, β καροτίνη αλλά και βιταμίνη C. Τα συστατικά αυτά προσδίδουν στο σέλινο ισχυρή αντιοξειδωτική ικανότητα και έτσι προστατεύει τα κύτταρα, τα αιμοφόρα αγγεία και τα όργανα από οξειδωτικές βλάβες που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες.
Αντιφλεγμονώδη Δράση
Λόγω των φυτοθρεπτικών συστατικών του το σέλινο φαίνεται επίσης να ασκεί αντιφλεγμονώδη δράση και να μειώνει την φλεγμονή στον πεπτικό σωλήνα.
Υπολιπιδαιμική δΔράση
Τα αυξημένα επίπεδα λιποπρωτεϊνών στο αίμα συνδέεται άμεσα με τον αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο και εγκεφαλικό επεισόδιο.
Σε μία μελέτη σε τρωκτικά φάνηκε ότι το εκχύλισμα σέλινου μείωσε τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης, γνωστή ως «κακή» χοληστερόλη.
Μία ακόμη ανασκόπηση του 2016 έδειξε ότι τα άτομα που ακολουθούν δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες φαίνεται να έχουν χαμηλότερα επίπεδα ολικής και LDL χοληστερόλης σε σχέση με εκείνα που καταναλώνουν λιγότερες φυτικές ίνες. Έτσι το περιεχόμενο του σέλινου σε φυτικές ίνες φαίνεται αν συμβάλλει στη υπολιπιδαιμική του δράση.
Μείωση Αρτηριακής Πίεσης
Σε μία μελέτη σε ποντίκια το εκχύλισμα από τον καρπό του σέλινου φάνηκε να μειώνει την αρτηριακή πίεση σε ποντίκια με υπέρταση, ενώ δεν είχε κάποια επίδραση σε ποντίκια με φυσιολογική πίεση. Φυσικά πρέπει να διεξαχθούν περισσότερες μελέτες ώστε να επιβεβαιωθεί αυτή η αντιυπερτασική δράση και στους ανθρώπους.
Αντιβακτηριδιακή Δράση
Υπάρχουν έρευνες που δείχνου ότι το εκχύλισμα του σέλινου έχει επίσης αντιβακτηριδιακή δράση συμβάλλοντας στην πρόληψη και στη μείωση των συμπτωμάτων λοιμώξεων του ουροποιητικού στους άνδρες.
Ενισχύει την Ανδρική Γονιμότητα
Μια ανασκόπηση του 2017 σε 16 μελέτες αναφορικά με το σέλινο και τη γονιμότητα έδειξε ότι το σέλινο μπορεί να παίζει προστατευτικό ρόλο έναντι ουσιών που μπορούν να βλάψουν τον αριθμό των σπερματοζωαρίων. Ομοίως, μια μελέτη του 2015 σχετικά με τις επιπτώσεις του σέλινου στη γονιμότητα σε αρουραίους διαπίστωσε ότι η χορήγηση εκχυλίσματος φύλλων σέλινου για 30 ημέρες θα μπορούσε δυνητικά να βελτιώσει τον αριθμό των σπερματοζωαρίων. Αυτή η δράση του σέλινου πιθανόν οφείλεται στην αντιοξειδωτική του δράση έναντι ελευθέρων ριζών που επηρεάζουν αρνητικά τη γονιμότητα. Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε ακόμη ποια είναι η ποσότητα εκείνη που πρέπει να καταναλωθεί ώστε να έχουμε αυτά τα οφέλη.
Που χρησιμοποιείται το σέλινο;
Το σέλινο έχει χαρακτηρισθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (Council of Europe) ως ένα φυσικό βελτιωτικό γεύσης (κατηγορία Ν2). Αυτή η κατηγορία υποδεικνύει ότι το σέλινο μπορεί να προστεθεί σε διάφορα τρόφιμα σε μικρές ποσότητες, με ένα πιθανό περιορισμό λόγω πιθανού δραστικού συστατικού (μέχρι στιγμής αδιευκρίνιστου) στο τελικό προϊόν. Ο μίσχος του σέλινου χρησιμοποιείται ευρέως στα φαγητά. Στις Η.Π.Α. το σέλινο είναι χαρακτηρισμένο ως GRAS (Generally Recognized As Safe- Γενικά Αναγνωρισμένο Ως Ασφαλές).
Όσον αφορά στη χρήση του ως βοτάνου, το σέλινο θεωρείται ότι κατέχει αντιρρευματικές, καταπραϋντικές, ήπια διουρητικές και αντισηπτικές – στο ουροποιητικό- ιδιότητες. Έχει χρησιμοποιηθεί σε αρθρίτιδα, ρευματισμούς, ποδάγρα, φλεγμονές του ουροποιητικού και ειδικά για ρευματοειδή αρθρίτιδα και κατάθλιψη.
Προφυλάξεις
Ο καρπός του σέλινου περιέχει φωτοτοξικά συστατικά, όπως φουρανοκουμαρίνες, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν αντιδράσεις φωτοευαισθησίας. Επίσης ο καρπός μπορεί να επιταχύνει αλλεργικές αντιδράσεις, ιδιαίτερα σε άτομα με γνωστό ιστορικό αλλεργίας σε διάφορα φυτά, τη γύρη ή άλλες τροφικές αλλεργίες. Μίσχοι σέλινου που έχουν προσβληθεί από ασθένεια (αναγνωρίζονται από το καφέ χρώμα τους) δεν πρέπει να καταναλώνονται.
Εγκυμοσύνη και θηλασμός
Είναι γνωστό ότι ο καρπός του σέλινου επηρεάζει τον εμμηνορρυσιακό κύκλο. Επίσης, έχει αναφερθεί για το έλαιο του καρπού ότι διεγείρει τη δραστηριότητα της μήτρας, γι΄ αυτό και η χρήση του αντενδείκνυται κατά την εγκυμοσύνη. Αυτό δεν αναφέρεται στους μίσχους του σέλινου που προσλαμβάνονται με την τροφή. Ωστόσο, ιδιαίτερα υψηλή πρόσληψη θα πρέπει να αποφεύγεται .
Ανεπιθύμητες ενέργειες
Δεν αναφέρονται για τον καρπό ανεπιθύμητες ενέργειες. Αντιδράσεις φωτοευαισθησίας έχουν αναφερθεί ως αποτέλεσμα επαφής με μίσχους του φυτού. Οι αντιδράσεις αυτές αποδίδονται στις φουρανοκουμαρίνες οι οποίες είναι γνωστό ότι προκαλούν τέτοιου είδους αντιδράσεις. Οι συγκεντρώσεις τους φαίνεται να αυξάνουν σημαντικά στους μίσχους που έχουν προσβληθεί από ασθένεια. Πιστεύεται ότι το ψωραλένιο, η πιο ισχυρή φωτοτοξική κουμαρίνη, δρα ως πρόδρομο μόριο για τις άλλες φουρανοκουμαρίνες και δεν συσσωρεύεται η ίδια στο σέλινο.
Περιστατικά αλλεργικών και αναφυλακτικών αντιδράσεων έχουν επίσης αναφερθεί και μετά από δια στόματος χορήγηση μίσχων του φυτού. Η αλλεργική αντίδραση που προκαλείται από το σέλινο επιτυγχάνεται με την μεσολάβηση των ΙgE αντισωμάτων και μια σχέση μεταξύ γύρης του σέλινου και της προκαλούμενης αλλεργίας θεωρείται δεδομένη αν και το συγκεκριμένο αντιγόνο δεν έχει προσδιορισθεί. Διασταυρούμενες αντιδράσεις υπερευαισθησίας έχουν αναφερθεί σε ασθενείς με προϋπάρχουσα αλλεργία στην αποξηραμένη ρίζα του φυτού Ταράξακος ο φαρμακευτικός (Ταraxacum officinale) και στο άγριο καρότο.
Φαρμακευτικό σχόλιο
Ο καρπός του σέλινου δεν πρέπει να συγχέεται με τους μίσχους του σέλινου που κυκλοφορούν στο εμπόριο, οι οποίοι συνήθως καταναλώνονται με το φαγητό. Η χημική σύσταση του καρπού του σέλινου είναι καλά μελετημένη και οι φωτοτοξικές φουρανοκουμαρίνες που περιέχει είναι ταυτοποιημένες. Η φωτοτοξικότητα φαίνεται να σχετίζεται με την επαφή με τους μίσχους του σέλινου, και ειδικότερα με τους προσβεβλημένους από ασθένεια. Περιορισμένα επιστημονικά στοιχεία είναι διαθέσιμα για την χρήση του ως βοτάνου, ωστόσο, βακτηριοστατική δράση έχει αποδειχθεί για το λιπαρό έλαιο του φυτού. Ο καρπός του σέλινου θα πρέπει να λαμβάνεται με προσοχή εξαιτίας των αλλεργικών αντιδράσεων που προκαλεί.
Συμβουλές για επιλογή και χρήση στο μαγείρεμα
Τι να προσέξετε αγοράζοντας και αποθηκεύοντας το σέλινο;
Αγορά
- Μίσχοι: Διαλέξετε σέλινο που οι μίσχοι του είναι σκληροί, στέκονται όρθιοι και δεν λυγίζουν. Όταν κόβετε έναν μίσχο πρέπει να κόβεται εύκολα και όχι να τεντώνεται.
- Φύλλα: Τα φύλλα πρέπει να είναι φρέσκα, τραγανά και με χρώμα από απαλό έως πιο ανοιχτό πράσινο. Αποφύγετε το σέλινο με κίτρινα ή καφέ μπαλώματα καθώς όπως έχουμε ήδη αναφέρει υποδηλώνει «άρρωστο» φυτό.
Μαγείρεμα
- Κατά την προετοιμασία: Μην κόψετε το σέλινο παρά μόνο λίγα λεπτά πριν το χρησιμοποιήσετε στο μαγείρεμά σας. Έτσι διασφαλίζετε ότι το λαχανικό σας θα κρατήσει όσα περισσότερα θρεπτικά συστατικά γίνεται.
- Κατά το μαγείρεμα: Προτιμήστε να βράσετε το σέλινο στον ατμό για περίπου 10 λεπτά και όχι να το παραβράσετε μέσα σε νερό. Με τον τρόπο αυτό θα διατηρήσει τη γεύση και τα περισσότερα θρεπτικά του συστατικά του δηλαδή βιταμίνες και φλαβονοειδή.
- Μην πετάτε τα φύλλα του σέλινου. Γνωρίζατε ότι αυτά περιέχουν το περισσότερο ασβέστιο, κάλιο και βιταμίνη C σε σχέση με τον μίσχο.
Αποθήκευση
- Μην αποθηκεύετε το σέλινο για περισσότερο από 5 έως 7 ημέρες αλλά προσπαθήστε να το καταναλώσετε όσο πιο σύντομα γίνεται από την ημέρα της αγοράς του. Έτσι εξασφαλίζουμε ότι το λαχανικά διατηρεί αναλλοίωτα τις θρεπτικές του ουσίες.
Τρόποι κατανάλωσης
Ευτυχώς το σέλινο μπορεί εύκολα να ενταχθεί στη διατροφή μας και να επωφεληθούμε έτσι από αυτό το θρεπτικό λαχανικά. Εμείς σας προτείνουμε μερικούς τρόπους να το καταναλώσετε:
- Ο εύκολος και γρήγορος τρόπος είναι να καταναλωθεί ωμό ή βρασμένο στον ατμό.
- Προσθέστε το σε smoothie και χυμούς. Εκτός από ωραίο χρώμα θα δώσει επιπλέον βιταμίνες στο ρόφημά σας.
- Χρησιμοποιήστε το για τις σούπες σας.
- Συνοδεύστε το γεύμα σας με ωμό σέλινο και άλλα λαχανικά μαζί με ένα ελαφρύ ντιπ γιαουρτιού.
- Ταιριάζει άψογα στη σαλάτα σας. Είτε μιλάμε για πράσινη σαλάτα, για σαλάτα λάχανο-καρότο (την γνωστή μας πολίτικη σαλάτα όπου το σέλινο πρωταγωνιστεί και δίνει εκείνη την χαρακτηριστική γεύση στη σαλάτα αυτή), είτε για ντομάτα και αγγούρι, το σέλινο έρχεται να δέσει άψογα γευστικά!
- Αρωματίστε το ριζότο ή τη μακαρονοσαλάτα σας με σέλινο, είμαι σίγουρη ότι θα το επαναλάβετε ξανά και ξανά.
