Δίαιτα AIP (Αυτοάνοσο Πρωτόκολλο)

Τί είναι η δίαιτα ΑΙΡ και γιατί επιλέγεται;

Η Δίαιτα AIP ή αυτοάνοσο πρωτόκολλο είναι μία δίαιτα αρκετά αυστηρή και περιοριστική που έχει σκοπό την μείωση της φλεγμονής και άλλων συμπτωμάτων που προκαλούν τα αυτοάνοσα νοσήματα (λύκος, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, κοιλιοκάκη ρευματοειδής αρθρίτιδα, ψωρίαση, θυρεοειδίτιδα χασιμότο κ.λ.π.)  

Αυτοάνοσα νοσήματα

Το ανοσοποιητικό μας σύστημα έχει ως κύριο ρόλο την παραγωγή αντισωμάτων όταν αυτό δέχεται επίθεση από ξένα κι επιβλαβή κύτταρα. Στις αυτοάνοσες διαταραχές τα αντισώματα επιτίθενται και σε υγιή κύτταρα προκαλώντας ανεπιθύμητες ενέργειες όπως είναι ο πόνος, η κόπωση, η διάρροια, το κοιλιακό άλγος κ.λ.π.

Οι ασθένειες αυτές επίσης προκαλούνται από το στρες, την χρήση φαρμάκων, το διαρρέον έντερο (αυξημένη εντερική διαπερατότητα), την μόλυνση και άλλα.

Στο αυτοάνοσο πρωτόκολλο αφαιρούνται τρόφιμα από την διατροφή που φαίνεται ότι ενισχύουν την φλεγμονή και τα συμπτώματα των αυτοάνοσων ασθενειών κι επανεισάγονται όταν εξαλειφθούν τα συμπτώματα.

Είναι μία δίαιτα:

• Με περιορισμένη ποικιλία τροφίμων
• Δύσκολη στην εφαρμογή της
• Φτωχή σε θρεπτικά συστατικά

Ποιες είναι οι κύριες φάσεις της;

Αποτελείται από δύο φάσεις:

• Φάση εξάλειψης
• Φάση επαναεισαγωγής

Πρώτη φάση εξάλειψης

Στην πρώτη φάση αφαιρούνται από το διαιτολόγιο τρόφιμα και φάρμακα που συνδέονται με φλεγμονές κι ανισορροπίες βακτηρίων στο έντερο. Η γλουτένη και η λακτόζη είναι από τα συστατικά που έχουν συνδεθεί με ανοσολογικές αποκρίσεις και τρόφιμα που τα περιέχουν αποκλείονται από το διαιτολόγιο. Οι κύριες τροφές που αφαιρούνται εντελώς είναι: 

• Δημητριακά
• Ξηροί καρποί
• Σπόροι
• Αυγά
• Γαλακτοκομικά προιόντα

Άλλα πράγματα που επίσης αποκλείονται:

• Καπνός
• Αλκοόλ
• Καφές
• Επεξεργασμένα έλαια
• Πρόσθετα τροφίμων
• Ραφιναρισμένα επεξεργασμένα σάκχαρα

Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ιβουπροφαίνη, ναπροξένη, δικλοφενάκη και η μεγάλη δόση ασπιρίνης) Συνίσταται η κατανάλωση φρέσκων τροφίμων, ελάχιστα επεξεργασμένων κρεάτων, τροφίμων που έχουν υποστεί ζύμωση και ζωμού οστών. Παράλληλα ενθαρρύνεται αλλαγή τρόπου ζωής με καλό ύπνο, περιορισμό του στρες και αύξηση της σωματικής δραστηριότητας.

Ποια είναι η διάρκειά της; 

Εξαρτάται. Συνήθως η διάρκεια εξαρτάται από το πότε θα μειωθούν τα συμπτώματα. Οι περισσότεροι χρειάζονται από 30-90 ημέρες. Εξάλειψη των συμπτωμάτων έχειν αναφερθεί ακόμη και σε 3 εβδομάδες σε γυναίκες με αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα. Όταν ο ασθενής δεν έχει πλέον συμπτώματα είναι έτοιμος να περάσει στην δεύτερη φάση.

Δεύτερη φάση επαναεισαγωγής

Η δεύτερη φάση αρχίζει όταν έχουν μειωθεί τα συμπτώματα και ξεκινά η επαναεισαγωγή των τροφίμων που αφαιρέθηκαν στην πρώτη φάση. Στόχος είναι να εντοπιστούν οι τροφές που προκαλούν ανεπιθύμητα συμπτώματα και να εισαχθούν ξανά όλες οι τροφές σταδιακά.

Τα τρόφιμα εισάγονται ένα κάθε φορά και το επόμενο τρόφιμο εισάγεται μετά από 5-7 ημέρες για να υπάρχει ο κατάλληλος χρόνος παρατήρησης εμφάνισης συμπτωμάτων. Οι τροφές που είναι ανεκτές προστίθενται στο διαιτολόγιο ενώ αυτά που εξακολουθούν να προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες αποφεύγονται. Η φάση της επαναεισαγωγής μπορεί να ξαναγίνει για τις τροφές αυτές μελλοντικά.

Βήματα επαναεισαγωγής τροφίμων

Παρακάτω αναγράφονται τα 5 βασικά βήματα της επαναεισαγωγής τροφίμων:

Βήμα 1

• Επιλογή τροφίμου για εισαγωγή. Κατανάλωση 1 κουτ. γλυκού τροφίμου και αναμονή για 15 λεπτά
• Αν εμφανιστούν συμπτώματα σταματά η διαδικασία

Βήμα 2

• Κατανάλωση μεγαλύτερης ποόστητας τροφής 2 κουτ. γλυκού και αναμονή για 2-3 ώρες
• Αν εμφανιστούν συμπτώματα σταματά η διαδικασία

Βήμα 3

• Καταναλώση μίας κανονικής μερίδας φαγητού . Αποφυγή αυτού και κάθε νέας εισαγωγής για 5-6 ημέρες
• Παρακολούθηση για τυχόν εμφάνιση συμπτωμάτων

Βήμα 4

• Αν δεν εμφανιστούν συμπτώματα εντάσσεται το τρόφιμό στο διαιτολόγιο
• Σε περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων αποκλείεται το τρόφιμό από το διαιτολόγιο

Βήμα 5

Επανάληψη της διαδιακασίας για νέο τρόφιμο

Σε περίπτωση ύπαρξης λοίμωξης, έντονου άγχους, κακού ύπνου καλό θα ήταν να αποφεύγεται η εισαγωγή τροφίμων γιατί ίσως παρερμηνευτούν τα αποτελέσματα της δοκιμασίας .

Επίσης συστήνεται η εισαγωγή τροφών με συγκεκριμένη σειρά. Για παράδειγμα στην εισαγωγή γαλακτοκομικών εισάγουμε πρώτα τα προϊόντα με την μικρότερη περιεκτικότητα σε λακτόζη.

Ποια τρόφιμα επιτρέπονται και ποια απαγορεύονται;

Στον πίνακα βλέπουμε τις τροφές που επιτρέπονται και αυτές που πρέπει να αποφεύγονται στην πρώτη φάση.

Τα φρούτα, το σιρόπι σφένδαμου, το μέλι επιτρέπονται με μέτρο. Υπάρχουν πρωτόκολλα που συστήνουν στην πρώτη φάση αποφυγή όλων των φρούτων, άλλα συστήνουν κατανάλωση 1-2 φρούτων την ημέρα και άλλα συστήνουν αποφυγή κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη. Κάποια πρωτόκολλα αποκλείουν την κατανάλωση φυκιών (χλωρέλλα και σπιρουλίνα) λόγω της ανοσολογικής τους απόκρισης.

Προτείνεται ο περιορισμός της κατανάλωσης αλατιού και τροφίμων με βάση την καρύδα.

Να αποφεύγονται:

Όλα τα δημητριακά

• Ρύζι
• Σιτάρι
• Βρώμη
• Κριθάρι
• Σίκαλη
• Ζυμαρικά
• Κέικ
• Ψωμί
• Δημητριακά πρωινού

Όσπρια

• Φακές
• Φασόλια
• Μπιζέλια
• Σόγια
• Τοφου
• Tempeh
• Υποκατάστατα κρέατος

Λαχανικά

• Μελιτζάνες
• Πιπεριές
• Πατάτες
• Ντομάτες
• Πάπρικα

Αυγά

• Ολόκληρα αυγά
• Ασπράδια αυγών
• Τροφές που περιέχουν αυτά τα συστατικά

Γαλακτοκομικά

• Αγελαδινό, κατσικίσιο ή πρόβειο γάλα
• Κρέμα γάλακτος
• Τυρί
• Βούτυρο
• Σκόνες πρωτεΐνης με βάση τα γαλακτοκομικά προϊόντα

Ξηροί καρποί και σπόροι

• Όλοι οι ξηροί καρποί
• Σπόροι
• Τρόφιμα που προέρχονται από αυτούς, όπως αλεύρια, βούτυρο ή έλαια, το κακάο
• Μπαχαρικά με βάση τους σπόρους, όπως κόλιανδρο, κύμινο, γλυκάνισο, μάραθο, τριγωνέλλα, μουστάρδα και μοσχοκάρυδο

Ορισμένα ποτά 

• Οινόπνευμα
• Καφές

Μεταποιημένα φυτικά έλαια

• Ελαιοκράμβη
• Κραμβέλαιο
• Καλαμποκέλαιο
• Βαμβακέλαιο
• Φοινικοπυρηνέλαιο
• Σογιέλαιο
• Ηλιέλαιο

Ραφιναρισμένα ή μεταποιημένα σάκχαρα

• Ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο ή τεύτλα
• Σιρόπι καλαμποκιού
• Σιρόπι καστανού ρυζιού και σιρόπι βύνης κριθαριού
• Γλυκά
• Σόδα
• Καραμέλες
• Κατεψυγμένα επιδόρπια
• Σοκολάτα

Πρόσθετα τροφίμων και τεχνητά γλυκαντικά

• Τρανς λιπαρά
• Χρωστικές τροφίμων
• Γαλακτωματοποιητές και πυκνωτικά
• Γλυκαντικά όπως στέβια, μαννιτόλη και ξυλιτόλη

Τι δείχνουν οι μελέτες για το συγκεκριμένο πρωτόκολλο;

Γνωρίζουμε ότι τα αυτοάνοσα νοσήματα δεν γιατρεύονται αλλά οτιδήποτε μπορεί να περιορίσει τα συμπτώματα της ασθένειας θα ήταν σημαντικό για τους ασθενείς αυτούς.

Οι μελέτες και τα επιστημονικά στοιχεία είναι περιορισμένα σήμερα. Απαιτείται περισσότερη έρευνα για το αν και πως μπορεί να βοηθήσει στον περιορισμό των ανεπιθύμητων συμπτωμάτων σε αυτοάνοσα νοσήματα.  

Βελτίωση συμπτωμάτων και φλεγμονής

Από τις μελέτες που έχουν γίνει μέχρι τώρα οι συμμετέχοντες με φλεγμονωδη νόσο του εντέρου έχουν αναφέρει περιορισμό των συμπτωμάτων και βελτίωση στην εκτέλεση αθλητικών δραστηριοτήτων. Καθώς επίσης και οι ασθενείς με αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα έχουν αναφέρει σημαντική μείωση φλεγμονής, του ανοσοποιητικού και βελτίωση στην ποιότητα ζωής.

Τα αποτελέσματα αφορούν ασθενείς με αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα και φλεγμονώδη νόσο του εντέρου. Πιστεύεται όμως με τον ίδιο τρόπο μπορούν να βοηθηθούν και ασθενείς με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα.

Λόγω των αναφερόμενων βελτιώσεων σε ασθενείς με την εφαρμογή της δίαιτας μια εξατομικευμένη προσέγγιση όσον αφορά τις διατροφικές επιλογές, το ενεργειακό περιεχομένο αλλά και μεγαλύτερη περίοδο παρατήρησης μπορεί να επιδείξει σημαντικότερο αντίκτυπο στα αποτελέσματα των βιοχημικών δοκιμών αλλά και στη συνολική υγεία σωματική και ψυχική.

Υπάρχουν μειονεκτήματα;

Αρχικά να πούμε υπάρχει περίπτωση να μην μειωθούν τα συμπτώματα σε όλους τους ασθενείς που θα ακολουθήσουν την δίαιτα. Είναι ένα μοντέλο δίαιτας αυστηρό και περιοριστικό δύσκολο να πραγματοποιηθεί ιδιαίτερα στην πρώτη φάση.

Οι ασθενείς που το ακολουθούν πιθανά να νιώσουν κάποιες φορές δεν μπορούν να είναι το ίδιο κοινωνικά ενεργοί σε τραπέζια με φίλους ή συγγενείς. Σε περίπτωση που η πρώτη φάση έχει μεγάλη διάρκεια εγκυμονεί κινδύνους για διατροφικές ελλείψεις και ανεπάρκειες  θρεπτικά συστατικά στους ασθενείς. 

Λόγω των δυσκολιών στην εφαρμογή της δίαιτας ένας διαιτολόγος γνώστης του ΑΙΡ μπορεί να βοηθήσει εξατομικευμένα για να ελαχιστοποιηθούν οι παραπάνω κίνδυνοι και να επωφεληθείτε στο μέγιστο από μία τέτοια δίαιτα.