Ο ορισμός της προαγωγής της υγείας σύμφωνα με το χάρτη της Ottawa είναι οι διαδικασίες που καθιστούν τα άτομα ικανά να αυξήσουν τον έλεγχο στην υγεία τους και να τη βελτιώσουν.
Οι δραστηριότητες στο πεδίο της προαγωγής της υγείας ομαδοποιούνται από αρκετούς συγγραφείς σε τρεις τομείς:
- Τη πρόληψη νόσων (disease prevention)
- Τη προστασία της υγείας (health protection)
- Την αγωγή υγείας (health education)
Η πρόληψη νόσων αναφέρεται στις διαδικασίες και τους τρόπους για την αποφυγή των νόσων, η προστασία της υγείας αναφέρεται σε διάφορα νομοθετικά και κοινωνικά μέτρα που υποβοηθούν ή επιβάλλουν κανόνες για την αποφυγή των νόσων και η αγωγή της υγείας αναφέρεται στην εκπαίδευση των ατόμων για να αποκτήσουν υγιεινή συμπεριφορά.
Προγράμματα προαγωγής της υγείας
Σήμερα, σε όλα σχεδόν τα κράτη λειτουργούν προγράμματα προαγωγής της υγείας. Παραδείγματα προγραμμάτων Προαγωγής Υγείας που οργάνωσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας είναι το πρόγραμμα «Υγιείς Πόλεις» (Healthy Cities), τα Νοσοκομεία Προαγωγής της Υγείας (Health Promoting Hospitals), τα Σχολεία Προαγωγής Υγείας (Health Promoting Schools), τα Πανεπιστήμια Προαγωγής της Υγείας (Health Promoting Universities) κ.ά.
Σχέδιο «Υγιής Γήρανση»
Ειδικά για το πληθυσμό των ηλικιωμένων, το Εθνικό Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας της Σουηδίας, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και 12 εταίρων, συμπεριλαμβανομένων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας για τους Ηλικιωμένους (AGE), του Ευρωπαϊκού Δικτύου Φορέων για την Προαγωγή της Υγείας (Euro-Health Net), και άλλων ενδιαφερόμενων συντελεστών δημιούργησαν το Σχέδιο «Υγιής Γήρανση» στα πλαίσια του προγράμματος Δημόσιας Υγείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το σχέδιο ορίζει την υγιή γήρανση «ως τη διαδικασία μεγιστοποίησης των ευκαιριών για σωματική, κοινωνική και ψυχική υγεία ώστε οι άνθρωποι να συμμετέχουν ενεργά στη κοινωνία, χωρίς διακρίσεις και να απολαμβάνουν μια ανεξάρτητη και καλής ποιότητας ζωή».
Στόχος του προγράμματος αυτού είναι η προώθηση της υγείας των ηλικιωμένων, με σκοπό την προαγωγή της ατομικής τους ευημερίας, την παράταση του επαγγελματικού τους βίου, τη μείωση κινδύνου εισαγωγής σε νοσηλευτικά ιδρύματα και οίκους ευγηρίας και τη μείωση πιθανότητας πρόωρου θανάτου.Οι υγιείς και δραστήριες κοινωνίες θα αποτελέσουν παράγοντες-κλειδιά για την οικονομική ανάπτυξη και την αειφόρο παραγωγικότητα στην Ευρώπη που διαρκώς γερνά.
Στο σχέδιο «Υγιής Γήρανση» συμφωνήθηκε ότι τα σημαντικότερα θέματα για τη προώθηση της υγιούς γήρανσης είναι: α) η συνταξιοδότηση και η προσυνταξιοδότηση, β) η πρόληψη των τραυματισμών, γ) οι προληπτικές υπηρεσίες υγείας, δ) το κοινωνικό κεφάλαιο, ε) η χρήση/κατάχρηση ουσιών, ζ) η σωματική δραστηριότητα, η) η χρήση φαρμάκων και τα συναφή προβλήματα, θ) η ψυχική υγεία, ι) το περιβάλλον και κ) η διατροφή. Τα περισσότερα από αυτά είναι γενικής φύσης και υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ τους.
Στον τομέα της διατροφής, επιχειρείται η προώθηση υγιών τροφών και διατροφικών συνηθειών στους ηλικιωμένους δίνοντας έμφαση στη χαμηλή κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών και στην υψηλή κατανάλωση τροφών πλούσιων σε διαιτητικές ίνες, όπως πράσινα λαχανικά και φρούτα.
Παράλληλα, δίνεται έμφαση στους λόγους που συχνά επηρεάζουν τις διατροφικές συνήθειες των ηλικιωμένων (φυσιολογικές αλλαγές, φάρμακα, αναπηρίες, κακή οδοντική κατάσταση, γεροντική άνοια κ.λπ.), ώστε να ανιχνεύονται έγκαιρα πριν αυτοί οδηγήσουν στην επιδείνωση της διατροφικής τους κατάστασης.
Σχέδιο «Ενεργού Γήρανσης»
Σε διεθνές επίπεδο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προτείνει για τη Τρίτη Ηλικία το πλαίσιο της «Ενεργού Γήρανσης» (active aging). Με τον όρο «ενεργός γήρανση» ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εννοεί τη διαδικασία βελτιστοποίησης των ευκαιριών στην υγεία, στη δραστηριότητα και στην ασφάλεια με γνώμονα την επαύξηση της ποιότητας της ζωής, καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν σε ηλικία.
Το σχέδιο αυτό προτείνει τρεις τρόπους για την ενεργό γήρανση: α) τη διατήρηση της ανεξαρτησίας και τη πρόληψη της αναπηρίας, β) τη μεταστροφή της απώλειας της λειτουργικής ικανότητας, μέσω της αποκατάστασης και γ) την εξασφάλιση της ποιότητας ζωής όταν οι απώλειες είναι μη αναστρέψιμες.
Η διατήρηση μιας καλής διατροφικής κατάστασης στους ηλικιωμένους μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη πραγματοποίηση των παραπάνω στόχων, καθώς βοηθά στη βελτίωση της υγείας τους, στη μείωση της εξάρτησής τους από τρίτους και στη μείωση του χρόνου ανάρρωσης από διάφορες ασθένειες.
Το σχέδιο της «Υγιούς Γήρανσης» του Εθνικού Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας της Σουηδίας και η πολιτική της «Ενεργούς Γήρανσης» του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας προϋποθέτουν την υιοθέτηση από τα άτομα ενός υγιεινού τρόπου ζωής και από τη μεριά των κυβερνήσεων, τη δημιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος που θα καταστήσει δυνατή την ευημερία των ηλικιωμένων.
Καταλήγοντας
Οι πολιτικές θα πρέπει να ορίζουν ένα σχέδιο δράσης με ξεκάθαρους και ρεαλιστικούς στόχους, να προσδιορίζουν συγκεκριμένες δράσεις για την υλοποίηση των στόχων, να παρέχουν αειφόρους πόρους προς υποστήριξη της υλοποίησης των μέτρων και να καθορίζουν μια διαδικασία αξιολόγησης για εφαρμογή των αποτελεσμάτων.
Στον τομέα της διατροφής, δεδομένων των αρνητικών επιπτώσεων του υποσιτισμού στην υγεία και στην ποιότητα ζωής του ηλικιωμένου, πρέπει να σχεδιάζονται πολιτικές με διαρκή εφαρμογή για την έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπισή του τόσο στους υγιείς όσο και στους ασθενείς.