Την επίδραση της διατροφής στην υγεία μας και στo προσδόκιμο ζωής πραγματεύεται η επόμενη ομιλία του καινοτόμου θεσμού Cafe Scientifique. Η εκδήλωση, η οποία είναι ανοικτή για το κοινό, θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου, με ομιλήτρια την κα Αντιγόνη Δήμα, Ερευνήτρια Γ' στον Τομέα Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του Ερευνητικού Κέντρου Βιοϊατρικών Επιστημών Αλέξανδρος Φλέμιγκ.
Οι τροφές που επιλέγουμε επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την υγεία μας. Τα τελευταία χρόνια, όμως, γίνεται ολοένα και πιο ξεκάθαρο ότι η διατροφή παίζει πολύ μεγαλύτερο ρόλο από ό,τι νομίζαμε στη διαμόρφωση του ρίσκου που διατρέχουμε για διάφορες νόσους, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο καρκίνος, ενώ διαμορφώνει σημαντικά και το πόσο ζούμε.
Ωστόσο, οι μοριακοί μηχανισμοί που συνδέουν τη διατροφή με τον καρκίνο, την υγεία και τη μακροζωία παραμένουν αδιευκρίνιστοι.
Τι δείχνουν οι μελέτες;
Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι τα θρεπτικά συστατικά δρουν ως μοριακοί σηματοδότες και, όπως οι ορμόνες, προκαλούν την ενεργοποίηση βιολογικών μονοπατιών. Η μείωση των θρεπτικών συστατικών στη διατροφή ενός οργανισμού οδηγεί στην αδρανοποίηση συγκεκριμένων μονοπατιών σήμανσης, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στα κύτταρα να μπαίνουν σε «κατάσταση αναμονής» (standby mode).
Αυτό τo standby mode αποτελεί τη στρατηγική που επιτρέπει στους οργανισμούς να ζήσουν για μήνες ή και χρόνια χωρίς τροφή (π.χ. πιγκουίνοι 120 ημέρες, βατράχια 16 μήνες, κροκόδειλοι 3 χρόνια, σαλαμάνδρες 10 έτη).
Μειωμένη πρόσληψη θρεπτικών συστατικών
Στα ποντίκια, η μακροχρόνια μειωμένη πρόσληψη θρεπτικών συστατικών (διατροφικός περιορισμός – dietary restriction), αυξάνει τη διάρκεια ζωής, έως και κατά 60%. Έχει βρεθεί ότι τα γονίδια που συνδέονται με τη μακροζωία είναι και αυτά τα οποία συμβάλλουν στη ρύθμιση του standby mode.
Θεωρείται μάλιστα ότι οι θετικές συνέπειες του διατροφικού περιορισμού οφείλονται στην καθυστέρηση της διαδικασίας γήρανσης, που σημειώνεται όταν ένας οργανισμός βρίσκεται για μεγάλο χρονικό διάστημα σε standby mode.
Δίαιτα που "μιμείται" τη νηστεία
Στους ανθρώπους, πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι όταν ακολουθείται για τρεις μήνες δίαιτα η οποία «μιμείται» τη νηστεία, βελτιώνονται σημαντικά βιοδείκτες σχετικοί με το διαβήτη, τις καρδιαγγειακές παθήσεις και τον καρκίνο.
Σε πληθυσμούς, στους οποίους ο διατροφικός περιορισμός δεν ακολουθείται από επιλογή, (όπως οι ιθαγενείς Tsimane στον Αμαζόνιο) και στους οποίους περίοδοι αφθονίας εναλλάσσονται με περιόδους όπου η τροφή είναι ελάχιστη, εμφανίζονται πολύ χαμηλά ποσοστά ασθενειών φθοράς.
Οι πιο πάνω διαπιστώσεις οδήγησαν και στην ιδέα ότι η διατροφή μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία (από μόνη της ή σε συνδυασμό με τη λήψη ηπιότερων φαρμάκων). Για παράδειγμα, σύμφωνα με μία πιλοτική μελέτη, η νηστεία τριών ημερών αυξάνει την αποτελεσματικότητα της χημειοθεραπείας σε συγκεκριμένες μορφές καρκίνου.
Στην ομιλία αυτή δεν θα σας πω τι πρέπει ή τι δεν πρέπει να τρώμε (δεν το γνωρίζω!). Θα περιγράψω όμως τις μοριακές συνέπειες της διατροφής και θα προσπαθήσω να δώσω μία ιδέα για το πώς, στο κοντινό μέλλον, η διατροφή θα είναι ένας από τους μεγαλύτερους συμμάχους μας στην αντιμετώπιση των νόσων φθοράς.
Αντιγόνη Δήμα
Η Αντιγόνη Δήμα σπούδασε Μοριακή Βιολογία και Γενετική στο Imperial College στο Λονδίνο και συνέχισε τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης όπου έλαβε μεταπτυχιακό στην Εξέλιξη και τη Γενετική Ανθρώπου. Μετά από ένα σύντομο πέρασμα στη δημοσιογραφία, επέστρεψε στην έρευνα στο Wellcome Trust Sanger Institute και το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, όπου έκανε το διδακτορικό της στο ρόλο του ρυθμιστικού DNA με υποτροφία Wellcome Trust.
Συνέχισε ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Wellcome Trust Centre for Human Genetics στην Οξφόρδη, και στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Γενεύης. Το 2011, της απονεμήθηκαν υποτροφίες Marie Curie IEF και EMBO και επέστρεψε στην Ελλάδα για να συμβάλει στη δημιουργία ομάδας human genomics στο ΕΚΕΒΕ Αλέξανδρος Φλέμιγκ. Η έρευνά της εστιάζεται στην κατανόηση μοριακών μηχανισμών σε νόσους που συνδέονται με την παχυσαρκία, αλλά και στον κληρονομικό καρκίνο του μαστού.
Τον Σεπτέμβριο του 2016 έλαβε χρηματοδότηση από το European Research Council για να μελετήσει τις μοριακές συνέπειες της διατροφής σε άτομα τα οποία νηστεύουν 180-200 ημέρες τον χρόνο και σε άτομα τα οποία ακολουθούν τις διατροφικές συνήθειες του γενικού πληθυσμού.
Υπενθυμίζεται ότι το CAFE SCIENTIFIQUE είναι ένας θεσμός που λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία και στο εξωτερικό. Περιλαμβάνει μια σειρά επιστημονικών διαλέξεων ανοιχτών και προσιτών στο κοινό, που προσφέρει σε όλους τους πολίτες τη δυνατότητα να ενημερωθούν δωρεάν για επιστημονικά θέματα και να γνωρίσουν τους ανθρώπους που ασχολούνται με αυτά.
Οι ομιλίες γίνονται μια φορά το μήνα, ημέρα Δευτέρα, στις 7μμ, στο κελάρι του Athenaeum (Αδριανού 3, Θησείο, 210 3210239). Η είσοδος στις εκδηλώσεις είναι ελεύθερη, αλλά υπάρχει μια ελάχιστη κατανάλωση 3 ευρώ. Για να εξασφαλιστεί η βέλτιστη συμμετοχή τηρείται σειρά προτεραιότητας (χωρητικότητα: περίπου 80 άτομα).
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το CAFΕ SCIENTIFIQUE στην Ελλάδα,μπορείτε να επικοινωνήσετε με την Δρ. Λίλα Κουμάντου στο email: cafesci.gr@gmail.com, να κάνετε "like" στη σελίδα μας στο faebook https://www.facebook.com/CafeSci.gr ή να επισκεφθείτε το site http://tinyurl.com/cafesci-gr, όπου μπορείτε να δείτε και μαγνητοσκοπημένες προηγούμενες ομιλίες.
