Θερμογένεση αποκαλούμε τη διαδικασία παραγωγής θερμότητας στους οργανισμούς μέσω διαφόρων μεταβολικών μηχανισμών. Η θερμογένεση στον άνθρωπο διακρίνεται σε:
Θερμογένεση με ρίγος (Shivering Thermogenesis) κατά την οποία, ακούσια σύσπαση των μυών μπορεί να προκαλέσει αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος σε έκτακτες περιπτώσεις που υπάρχει αυτή η ανάγκη, όπως στην έκθεση του οργανισμού σε ψύχος.
Θερμογένεση χωρίς ρίγος (Non-Shivering Thermogenesis), η οποία αποτελεί το σύνολο της ενέργειας που δαπανά ένα άτομο ημερησίως.
Από ποιες παραμέτρους καθορίζεται η θερμογένεση;
Βασικός Μεταβολισμός
Το βασικό μεταβολισμό ή αλλιώς την ενεργειακή δραστηριότητα ηρεμίας (resting metabolic rate, RMR) η οποία είναι η ελάχιστη ενέργεια που δαπανάται για τη διατήρηση των ζωτικών λειτουργιών του οργανισμού σε κατάσταση ηρεμίας, όπως για παράδειγμα για τη λειτουργία της αναπνοής, τη κυκλοφορία του αίματος, τη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος κ.α. Ο βασικός μεταβολισμός καλύπτει περίπου το 75% των ημερήσιων ενεργειακών δαπανών.
Τροφογενής Θερμογένεση
Την τροφογενή θερμογένεση (diet induced thermogenesis, DIT) η οποία αντιπροσωπεύει την αύξηση της θερμότητας και αντίστοιχα την δαπάνη ενέργειας κατά την πρόσληψη τροφής για τις απαιτήσεις της πέψης και της απορρόφησης των θρεπτικών συστατικών. Η τροφογενής θερμογένεση καλύπτει περίπου το 10-15% των ημερήσιων ενεργειακών δαπανών.
Δαπάνη κατά τη Φυσική Δραστηριότητα
Την ενεργειακή δαπάνη κατά τη φυσική δραστηριότητα (energy cost of physical activity, ECA), η οποία αφορά στην παραγωγή θερμότητας έπειτα από οποιαδήποτε κίνηση του σώματος και η οποία καλύπτει περίπου το 15-30% των ημερήσιων ενεργειακών δαπανών.
Από τι εξαρτάται η θερμογένεση;
Σπουδαιότερη είναι η θερμογένεση χωρίς ρίγος γιατί καλύπτει πρακτικά το σύνολο της θερμογένεσης στον άνθρωπο. Η θερμογένεση εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων τόσο περιβαλλοντικών όσο και γενετικών, ορμονικών, φυσιολογικών κτλ., μερικοί από τους οποίους είναι:
- Το σωματικό βάρος και η σύσταση του σώματος
- Το φύλο και η ηλικία
- Ασθένεια ή τραύμα
- Ψυχολογικοί παράγοντες όπως το στρες
- Φαρμακολογικές επιδράσεις
- Η θερμοκρασία του περιβάλλοντος
- Το μέγεθος, η συχνότητα και η σύσταση των γευμάτων
- Η ένταση της φυσικής δραστηριότητας
