Χημικό στοιχείο (Na) από την ομάδα των αλκαλιμετάλλων, με ατομικό αριθμό 11. Απαντάται στη φύση είτε ως μεμονωμένο στοιχείο (στοιχειακή μορφή) είτε συζευγμένο με άλλα στοιχεία. Αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία για τον άνθρωπο καθώς πολλές κυτταρικές λειτουργίες εξαρτώνται από το νάτριο, καθιστώντας το έναν από τους πιο σημαντικούς ηλεκτρολύτες. Καθώς λόγω ηλεκτρονιακής δομής βρίσκεται συζευγμένο με πολλά διαφορετικά μόρια, ανάλογα την ένωση που σχηματίζει αποκτά και έμμεσα άλλους βιολογικούς ρόλους. Οι πιο κοινές ενώσεις νατρίου είναι το χλωριούχο νάτριο (NaCl - το κοινό σε όλους μας αλάτι), το οξύ γλουταμινικό νάτριο (ως πρόσθετο τροφίμων) και η μαγειρική σόδα (Na2CO3).
Πού βρίσκεται στον οργανισμό;
Το νάτριο αποτελεί το κύριο στοιχείο των εξωκυττάριων υγρών του σώματος, γεγονός που υπογραμμίζει και τη σημασία του για τον ανθρώπινο οργανισμό, καθώς αλλαγές στις συγκεντρώσεις του, οδηγούν σε ωσμωτικές αλλαγές στα κύτταρα και τους ιστούς. Συγκεκριμένα, αποτελεί το μόριο κλειδί για τη διακίνηση υγρών μέσα και έξω στα κύτταρα, προκαλώντας είτε διόγκωση/οίδημα είτε αφυδάτωση των κυττάρων, ενώ ρυθμίζει/συμμετέχει και σε άλλες πολλές βιοχημικές διαδικασίες όπως είναι η καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος και του εγκεφάλου.
Διαιτητικές πηγές Νατρίου
Η κυριότερη πηγή του Να είναι το επιτραπέζιο αλάτι. Προσοχή χρειάζεται στη χρησιμοποίηση των επεξεργασμένων τροφίμων και κονσερβών που περιέχουν μεγάλες ποσότητες Να. Τα πρωτεϊνικής φύσης τρόφιμα περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα Να από τα φρούτα και τα λαχανικά.
Ποια είναι η Δράση του;
Το Κ και το Να ρυθμίζουν την οσμωτική πίεση μέσα στα κύτταρα, συμβάλλουν στη διατήρηση της οξεο-βασικής ισορροπίας καθώς και στη μεταφορά ουσιών μέσα και έξω από τα κύτταρα. Το Να είναι και συστατικό του παγκρεατικού υγρού, της χολής των δακρύων και του ιδρώτα. Επίσης, ρυθμίζει την πίεση του αίματος, τη μεταφορά και την απέκκριση του CO2, τη μεταφορά ηλεκτροχημικού σήματος για τη λειτουργία των νεύρων και τη μυϊκή συστολή.
Πώς μεταβολίζεται το Νάτριο;
Όλο το Να της τροφής απορροφάται από το λεπτό έντερο με έναν μηχανισμό γνωστό ως αντλία Να. Από το αίμα, το Να πηγαίνει στους νεφρούς όπου, η επαναρρόφηση και η κατανομή του εξαρτώνται από τις ποσότητες που χρειάζονται για να διατηρηθούν τα απαιτούμενα επίπεδά του στον οργανισμό. Το 50% περίπου του Να που υπάρχει στον οργανισμό βρίσκεται στο εξωκυττάριο υγρό, το 40% βρίσκεται στον σκελετό και μόνο το 10 % βρίσκεται στα κύτταρα. Η περίσσεια του Να αποβάλλεται με τα ούρα και η απέκκριση ρυθμίζεται από την αλδοστερόνη. Η αποβαλλόμενη ποσότητα εξαρτάται από την ποσότητα πρόσληψής του από τις τροφές. Η αποβολή του Να με τα κόπρανα και τον ιδρώτα είναι σχετικά χαμηλή.
Υπονατριαιμία
Πολύ σπάνια παρατηρείται έλλειψη σε Να, διότι αυτό βρίσκεται σχεδόν σε όλες τις τροφές. Ανεπάρκεια όμως, είναι δυνατό να προκληθεί σε αυστηρά χορτοφάγους, σε πλήρη νηστεία, σε έμετο, σε διάρροια και σε παραταταμένη εφίδρωση, οπότε συνδυάζεται και με αφυδάτωση. Τα συμπτώματα της ανεπάρκειας περιλαμβάνουν μυϊκή αδυναμία, μειωμένη συγκέντρωση, απώλεια μνήμης, αφυδάτωση και απώλεια όρεξης.
Υπάρχουν ανεπιθύμητες ενέργειες;
Το χλωριούχο νάτριο είναι δυνατό να είναι τοξικό όταν:
- Η πρόσληψή του είναι υψηλή, ενώ η κατανάλωση νερού περιορισμένη.
- Ο οργανισμός έχει προσαρμοστεί σε χρόνιες δίαιτες φτωχές σε αλάτι.
- Βρέφη,ή άλλα άτομα, διατρέφονται με περίσσεια χλωριούχου νατρίου, ενώ οι νεφροί των ατόμων αυτών δεν έχουν τη δυνατότητα της απέκκρισής του.
