Σε περίοδο οικονομικής ύφεσης με τις δαπάνες υγείας να επιβαρύνουν σημαντικά το σύστημα υγείας, η εφαρμογή διατροφικής πολιτικής αποτελεί την αναγκαία και οικονομικά συμφέρουσα λύση που εξασφαλίζει και βελτιώνει την υγεία των πολιτών, και μειώνει σημαντικά τις δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης, σύμφωνα με όσα ακούστηκαν στο 1 ο Συμπόσιο Δημόσιας Υγείας που διοργανώθηκε από τον Πανελλήνιο Σύλλογο Διαιτολόγων.
Σήμερα στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον καθηγητή Ν. Μανιαδάκη, αναπληρωτή κοσμήτορα της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ), το 30-40% του ΑΕΠ προσμετράται σε δαπάνες υγείας, ενώ η ζήτηση δημόσιων υπηρεσιών υγείας έχει αυξηθεί κατά 30%, με αποτέλεσμα τόσο η ποιότητα όσο και η αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών υγείας να μειώνονται. Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει την ποιότητα διατροφής των παιδιών και εφήβων με χαμηλό κοινωνικο-οινομικο επίπεδο και κυρίως σε παιδιά όπου η επιρροή των γονέων είναι μικρή.
Δεδομένα δείχνουν ότι η δυσκολία των γονέων στην υιοθέτηση της Μεσογειακής Διατροφής έγκειται σε οικονομικές δυσκολίες, περιορισμένο χρόνο παρασκευής τροφίμων και την άρνηση των παιδιών να καταναλώσουν υγιεινά τρόφιμα. Παράλληλα, έρευνα του Ευρωβαρόμετρου έδειξε ότι 7/10 Ευρωπαίους πολίτες γνωρίζουν ότι αλλάζοντας τις συνήθειες άσκησης και διατροφής θα βελτιώσουν την διάρκεια και ποιότητα ζωής τους και παρόλα αυτά δεν το κάνουν. Την ίδια στιγμή, δεδομένα δείχνουν ότι οι φόροι σε τρόφιμα, είτε ως κίνητρο βελτίωσης της υγείας είτε ως κίνητρο αύξησης των εσόδων του κράτους, αποδεικνύονται αναποτελεσματικοί καθώς, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, φαίνεται ότι δεν μπορούν να αλλάξουν την συμπεριφορά των πολιτών. Η ενεργοποίηση λοιπόν των πολιτών σε θέματα υγείας και διατροφής καθώς και η προώθηση θετικών συμπεριφορών υγιεινής διατροφής και άσκησης από το κράτος, αποτελούν βασικές προτεραιότητες για την πολιτεία. Οι παρεμβάσεις πρόληψης στα πρώτα στάδια της ζωής παίζουν καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση υγείας και συνηθειών των μελλοντικών ενηλίκων.
Ο μητρικός θηλασμός, όπως τόνισε η παιδίατρος και διευθύντρια Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Παιδιατρικής του Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού Ιωάννα Αντωνιάδου-Κουμάτου, αποτελεί ισχυρό και οικονομικά συμφέρον εργαλείο δημόσιας υγείας, εξασφαλίζοντας την υγιεινή και την πρόληψη ασθενειών στα βρέφη προλαμβάνοντας την εμφάνιση χρόνιων ασθενειών στις μητέρες, μειώνοντας τα έξοδα σε οικογένεια και σύστημα υγείας και επιβαρύνοντας ελάχιστα το περιβάλλον. Λαμβάνοντας υπόψη ότι μόλις το 11% των μητέρων θηλάζουν μέχρι τον 3 ο μήνα της ζωής ενός βρέφους, το πρόγραμμα Αλκυόνη (epilegothilasmo.gr) του Υπουργείου Υγείας, που εκπαιδεύει γονείς και επαγγελματίες υγείας σε θέματα μητρικού θηλασμού αποτελεί έναν σημαντικό σύμμαχο για την σημερινή ελληνική οικογένεια.
Το σχολικό περιβάλλον αποτελεί ένα σημαντικό πεδίο δράσης και εφαρμογής διατροφικών πολιτικών στην Ελλάδα όπως αποδεικνύουν τα προγράμματα προσφοράς δωρεάν γευμάτων και προώθησης υγιεινής διατροφής»: το «Πρόγραμμα Σίτισης και Προώθησης Υγιεινής Διατροφής ΔΙΑΤΡΟΦΗ» του Ινστιτούτο PROLIPSIS και το πιλοτικό Πρόγραμμα «Σχολικά Γεύματα» του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Σύμφωνα με αποτελέσματα του προγράμματος «ΔΙΑΤΡΟΦΗ» που δραστηριοποιείται εδώ και 5 χρόνια σιτίζοντας δωρεάν μαθητές χαμηλού κοινωνικο-οικονομικού υπόβαθρου, η δωρεάν παροχή υγιεινών γευμάτων και η εκπαίδευση και υποστήριξη των οικογενειών έχει καταφέρει να μειώσει την επισιτιστική ανασφάλεια κατά 10%, το ποσοστό των μαθητών που αντιμετώπιζαν πείνα τα τελευταία 2 χρόνια κατά 26%, ενώ 33% των μαθητών που δεν είχαν φυσιολογικό βάρος στην έναρξη είχαν φυσιολογικό βάρος στη λήξη του προγράμματος. Η βελτίωση της ποιότητας των τροφίμων, σε επίπεδο θρεπτικών συστατικών και μεγέθους μερίδας, τέθηκε ως βασική προτεραιότητα της Ολλανδικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως τόνισε ο κ. Μαράκης Γ. Διαιτολόγος – Διατροφολόγος της ∆/νση ∆ιατροφικής Πολιτικής και Ερευνών, του Εθνικού Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ).
Ο ΕΦΕΤ έχει καταφέρει να σχεδιάσει και να εφαρμόσει ήδη επιτυχημένα στην Ελλάδα το σχέδιο δράσης Μείωσης του αλατιού. Σύμφωνα με τον κ Μαράκη οποιαδήποτε δράση πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα καλής ποιότητας για τον Ελληνικό πληθυσμό, που μας επιτρέπουν να ιεραρχήσουμε τις σημαντικότερες πηγές θρεπτικών συστατικών στη διατροφή του Έλληνα: «δεν θα ανασυνθέταμε ένα προϊόν που δεν καταναλώνεται συχνά και σε μεγάλες ποσότητες», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά. Παράλληλα, καμία δράση δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική εάν δεν λάβει υπόψη της τις διατομεακές, σύμφωνα με τον κ. Μαράκη.
Η επιβάρυνση των κοινωνικο-οικονομικά ασθενέστερων ομάδων, οι ιδιαιτερότητες του κάθε κράτους-μέλους και οι εκάστοτε οικονομικές πολιτικές θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στην χάραξη οποιασδήποτε δράσης, σύμφωνα με την κα Γιαννακούλια, αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Χαροκοπείου Παν/μίου και Εθνικό Εκπρόσωπο της Ομάδας Υψηλού Επιπέδου για θέματα Διατροφής και Σωματικής Άσκησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. “Η δημόσια υγεία και τα θέματα της διατροφής και της φυσικής δραστηριότητας είναι πολύ ψηλά στην ατζέντα της βιομηχανίας τροφίμων”, σύμφωνα με τον κ Καμπάνη, εκπρόσωπο του Συνδέσμου Βιομηχανιών Τροφίμων και Ποτών (ΣΕΒΤ). Ο ΣΕΒΤ χρόνια τώρα εφαρμόζει πρωτοβουλίες με σκοπό την εκπαίδευση και ενημέρωση του κοινού σε θέματα ισορροπημένης διατροφής ενώ εδώ και 10 χρόνια η βιομηχανία τροφίμων και ποτών τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και στην Ελλάδα έχει δεσμευθεί για την υπεύθυνη διαφήμιση σε παιδιά. Σύμφωνα με δεδομένα της Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών της Ελληνικής Στατιστικής Εταιρείας (ΕΛΣΤΑΤ), η μηνιαία δαπάνη για είδη διατροφής έχει μειωθεί κατά 14,8% από το 2010 – 2014. Παρόλα αυτά οι Έλληνες φαίνεται να έχουν αυξήσει την κατανάλωση βασικών τροφίμων της Μεσογειακής Διατροφής όπως το ρύζι, τα ζυμαρικά, το γιαούρτι, το ελαιόλαδο και τα αυγά, ενώ η καθημερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έχει μειωθεί αισθητά.
Παράλληλα, σύμφωνα με τον κ Βλάχο, επίκουρο καθηγητή του τμήματος Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, η παγκοσμιοποίηση φαίνεται να έχει εξελιχθεί σε ένα παράδοξο φαινόμενο καθώς έχει στρέψει το ενδιαφέρον των καταναλωτών σε τοπικά προϊόντα και μικρότερες μερίδες, με χαρακτηριστικό παράδειγμα προϊόντα της Μεσογειακής Διατροφής, όπως το ελαιόλαδο. Σε μια χώρα με τόσο μεγάλο πλούτο γεωργικών προϊόντων, η ποιότητα και ο τρόπος καλλιέργειάς τους πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα των καταναλωτών όπως τόνισε. Για αυτό παράλληλα με τις δράσεις σε επίπεδο φορέων ο καταναλωτής οφείλει να επιλέγει υπεύθυνα με γνώμονα την βιώσιμη ανάπτυξη επενδύοντας στην κοινωνικά υποστηριζόμενη γεωργία και τις «πράσινες» προμήθειες.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι το 42% των απορριμμάτων σήμερα προέρχεται από τα νοικοκυριά και ότι η Ελλάδα κατέχει την 11η θέση στην σπατάλη φαγητού ανάμεσα στις 27 χώρες της ΕΕ, η βιώσιμη διατροφική διαχείριση πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα της κοινωνίας και της πολιτείας, σύμφωνα με τον κ Βαραγιάννη, Διαιτολόγο-Διατροφολόγο, εφόσον σχετίζεται με πολλαπλά οφέλη τόσο για την υγεία, το περιβάλλον αλλά και την κοινωνία. Η εκπαίδευση σε τεχνικές μαγειρικής με σκοπό την αξιοποίηση περισσευάμενων τροφίμων, ο σωστός προγραμματισμός, η σωστή διαχείριση τροφίμων από την αγορά τους, τον τρόπο φύλαξης και κατάψυξής τους καθώς και η αξιοποίηση τροφίμων είτε ως δωρεά είτε ως βιοκαύσιμα και τροφές αποτελούν βασικές τεχνικές και λύσεις μείωσης της σπατάλης τροφίμων, ενώ σημαντική είναι και η ανάπτυξη διατροφικής συνείδησης σε παιδιά μικρότερων ηλικιών. Στα πλαίσια αυτά, η συνεργασία διαφορετικών ειδικοτήτων για την εκπαίδευση του πληθυσμού στην οικοφιλική και οικονομική γαστρονομία αποτελεί προτεραιότητα, σύμφωνα με τον κ. Μπακοδήμο, Executive Chef και μέλος της Λέσχης Αρχιμαγείρων Ελλάδος.