Η παχυσαρκία και η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας είναι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου εμφάνισης του καρκίνου του μαστού και συμβάλλουν τουλάχιστον στο 15% των περιστατικών που εμφανίζονται μετά την εμμηνόπαυση. Ένα πιθανό μονοπάτι μέσω του οποίου συμβάλλουν στην εμφάνιση καρκίνου του μαστού είναι η επίδρασή τους στις ορμόνες του φύλου, όπως τα οιστρογόνα, τα ανδρογόνα και η σφαιρίνη που δεσμεύει τις ορμόνες του φύλου (sex hormone binding globulin, SHBG).
Μία πρόσφατη μελέτη (Sex Hormones and Physical Activity Study 2, SHAPE-2 Study) που έλαβε χώρα στην Ολλανδία, είχε σαν στόχο να διερευνήσει την επίδραση που έχει η απώλεια βάρους με τη βοήθεια ή όχι της φυσικής δραστηριότητας στη σύσταση σώματος και στις ορμόνες φύλου σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
Πώς σχεδιάστηκε η μελέτη SHAPE-2 Study;
Στη μελέτη έλαβαν μέρος 243 γυναίκες, 50-69 ετών, σε εμμηνόπαυση για τουλάχιστον 1 χρόνο, υπέρβαρες ή παχύσαρκες (ΔΜΣ 25-35kg/m2) και με χαμηλή φυσική δραστηριότητα (<2 ώρες/εβδομάδα). Οι εθελόντριες υποβλήθηκαν σε μία περίοδο προετοιμασίας 4-6 εβδομάδων όπου κλήθηκαν να διατηρήσουν σταθερό το βάρος τους με μία εξατομικευμένη διατροφή με παρόμοιας σύστασης (50-60% υδατάνθρακες, 15-20% πρωτεΐνες, 20-35% λίπος, τουλάχιστον 25g φυτικών ινών, έως 1 μερίδα αλκοόλ ημερησίως).
Στη συνέχεια διαχωρίστηκαν τυχαία σε τρεις ομάδες:
- Ομάδα δίαιτας απώλειας βάρους (n=97), όπου εφαρμόστηκε αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας κατά 500kcal/d
- Ομάδα άσκησης (n=98), όπου εφαρμόστηκε πρόγραμμα φυσικής δραστηριότητας για 4 ώρες κάθε εβδομάδα με συνδυασμό ασκήσεων ενδυνάμωσης και αντοχής, μέτριας έως υψηλής έντασης, και ήπιο αρνητικό ισοζύγιο κατά 250kcal/d
- Ομάδα ελέγχου, όπου ζητήθηκε από τις εθελόντριες να διατηρήσουν σταθερό βάρος και συνήθειες άσκησης
Στόχος ήταν η απώλεια 5-6 κιλών για τις ομάδες α και β μέσα σε 16 εβδομάδες. Στην αρχή και στο τέλος της παρέμβασης μετρήθηκαν το σωματικό βάρος, το ύψος, η περιφέρεια μέσης και γλουτών, η λιπώδης και μυϊκή μάζα (dual-energy X-ray absorptiometry (DEXA)). Ακόμη, η φυσική κατάσταση αξιολογήθηκε με βάση τη μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου (VO2peak), το ερωτηματολόγιο αξιολόγησης (SQUASH) και ενός ηλεκτρονικού καταγραφέα άσκησης για 7 συνεχόμενες ημέρες. Τέλος, προσδιορίστηκαν ορμόνες του φύλου, όπως η οιστραδιόλη, η τεστοστερόνη, η ανδροστενδιόνη και η SHBG.
Τι έδειξαν τα αποτελέσματα;
Και οι δύο ομάδες παρέμβασης έφτασαν τον επιθυμητό στόχο της απώλειας βάρους. Ωστόσο, η απώλεια λιπώδους μάζας ήταν σημαντικά μεγαλύτερη στην ομάδα της άσκησης σε σχέση με την ομάδα της δίαιτας. Ακόμη, η ομάδα της άσκησης κατάφερε να διατηρήσει τη μυϊκή μάζα σε σχέση με την ομάδα της δίαιτας.
Σε ό,τι αφορά το ορμονικό προφίλ, υπήρξε στατιστικά σημαντική μείωση της ελεύθερης τεστοστερόνης στην ομάδα της άσκησης σε σχέση με την ομάδα της δίαιτας. Ευεργετική επίδραση φάνηκε και στις δύο ομάδες, καθώς υπήρξε στατιστικά σημαντική μείωση στην ελεύθερη οιστραδιόλη, στην ελεύθερη τεστοστερόνη και σημαντική αύξηση στην SHBG σε σχέση με την ομάδα ελέγχου. Ωστόσο, μετά την προσαρμογή για τις αλλαγές στη λιπώδη μάζα κατά τη στατιστική επεξεργασία, η επίδραση των παρεμβάσεων εξασθένησε ή εξαφανίστηκε, εκτός από τη σημαντική μείωση της ανδροστενδιόνης στην ομάδα της άσκησης που παρέμεινε. Όπως ήταν αναμενόμενο η φυσική κατάσταση ήταν βελτιωμένη σημαντικά στην ομάδα της άσκησης.
Πώς ερμηνεύονται τα αποτελέσματα;
Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης δείχνουν πως η μείωση της λιπώδους μάζας μέσω της άσκησης μπορεί να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην έκκριση των ορμονών του φύλου. Το εύρημα αυτό συμβάλλει στην εξήγηση του μηχανισμού που συνδέει τη φυσική δραστηριότητα με το μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Μετά την εμμηνόπαυση, ο λιπώδης ιστός είναι η κύρια πηγή οιστρογόνων. Επίσης το ενδοκοιλιακό λίπος συνδέεται με αυξημένα επίπεδα ινσουλίνης αναστέλοντας την παραγωγή της SHBG, οδηγώντας έτσι σε υψηλότερα επίπεδα ελεύθερης και βιολογικά ενεργής οιστραδιόλης και τεστοστερόνης.
Καταλήγοντας
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να κινητοποιούμε τις υπέρβαρες ή παχύσαρκες μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες να χάσουν βάρος με συνδυασμό δίαιτας και άσκησης προκειμένου να επωφεληθούν από την επίδραση της άσκησης στο ορμονικό προφίλ που μπορεί να τις προστατεύσει από τον καρκίνο του μαστού.
