Για πολλές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ πελάτη-θεραπευτή αποτελεί την καθεαυτού θεραπεία. Με άλλα λόγια το άτομο θεραπεύεται μέσα από την σχέση με έναν ειδικό, στον οποίο “ακουμπά” τις σκέψεις, τα προβλήματα, τους φόβους, αλλά και τις ελπίδες του.
Σε αυτή τη σχέση λοιπόν πρωταρχικό ρόλο παίζουν η προσωπικότητα του πελάτη και το προσωπικό στυλ του θεραπευτή, ανεξάρτητα από την ειδίκευση ή την θεωρητική του προσέγγιση. Για παράδειγμα, ένας ψυχαναλυτής μπορεί να είναι πιο ομιλητικός, από κάποιον άλλο της ίδιας κατεύθυνσης. Είναι σημαντικό, οι δυο αυτές προσωπικότητες να “ταιριάξουν”. Είναι η βάση για την ανάπτυξη της οποιαδήποτε σχέσης και για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
Βασικοί πυλώνες της θεραπευτικής σχέσης
Μια καλή θεραπευτική σχέση μπορεί να αναπτυχθεί εφόσον ο θεραπευτής επιδεικνύει τα παρακάτω χαρακτηριστικά/συμπεριφορές:
- Ενεργητική ακρόαση: ο θεραπευτής παρακολουθεί τον πελάτη με προσοχή και του το δείχνει (μέσω βλεμματικής επαφής, νευμάτων, της στάσης του σώματος του). Οι πολλές σημειώσεις, οι διακοπές κατά τη διάρκεια της συνεδρίας πρέπει να ελαχιστοποιούνται.
- Ενσυναίσθηση: η ικανότητα του θεραπευτή να κατανοεί τα βιώματα, τα συναισθήματα του πελάτη και να ανταποκρίνεται σε αυτά, όχι ψεύτικα ή με οίκτο, αλλά με ειλικρινές ενδιαφέρον. Δεν εννοούμε το πολύ σύνηθες “ξέρω τι περνάς” ούτε το απλουστευμένο “σε καταλαβαίνω”. Σημαίνει ότι ο θεραπευτής παραφράζει αυτά που λέει ο πελάτης, αντανακλά τα συναισθήματα και τις σκέψεις που μπορεί υπονοεί ο πελάτης.
- Ειλικρινής αποδοχή του πελάτη: αυτό δεν σημαίνει ότι ο θεραπευτής θα πρέπει να συμπαθεί όλους τους πελάτες του. Σημαίνει όμως ότι δεν είναι επικριτικός, σέβεται τον πελάτη, ως οντότητα που έχει θετικά και αρνητικά χαρακτηριστικά καθώς και προσωπικές αντιλήψεις και τέλος επιδεικνύει την επιθυμία να βοηθήσει, να ακούσει και να ανακαλύψει τα θετικά στοιχεία και δυνατότητες του πελάτη.
- Εμπιστοσύνη στις ικανότητες του ως θεραπευτής και πίστη ότι μπορεί να βοηθήσει τον πελάτη να αλλάξει.
Αυτο-αποκάλυψη του θεραπευτή και δυσκολίες της θεραπευτικής σχέσης
Μια από τις πρώτες δυσκολίες που μπορεί να αντιμετώπισει ένας θεραπευτής είναι οι προσωπικές ερωτήσεις των πελατών, πχ “πόσα κιλά είστε”, “είστε παντρεμένος/η” κτλ. Η αυτο-αποκάλυψη του θεραπευτή δεν συνίσταται γιατί:
- μεταθέτει το focus από τον πελάτη στον θεραπευτή,
- πολλές φορές τα κίνητρα του πελάτη είναι αρνητικά και στόχος των προσωπικών ερωτήσεων είναι η υποδαύλιση του θεραπευτή και της θεραπείας,
- υπάρχει ο κίνδυνος μετατροπής της θεραπευτικής σχέσης σε φιλική.
Ωστόσο, αν ο θεραπευτής κρίνει ότι κάποια ανώδυνη αυτο-αποκάλυψη μπορεί να εμπνεύσει, να βοηθήσει και να ενισχύσει τον πελάτη και τη θεραπευτική σχέση, τότε μπορεί να γίνει, με προσοχή και οριοθετημένα.
Η άρνηση του πελάτη να συμμορφωθεί με τις θεραπευτικές οδηγίες, λέγοντας ψέματα, μην αποκαλύπτοντας τα πραγματικά του προβλήματα ή μεταθέτοντας την ευθύνη (σε άλλους ή/και στον θεραπευτή), αποτελεί μια πηγή ματαίωσης για τον θεραπευτή, καταδεικνύει όμως ότι η θεραπευτική σχέση δεν λειτουργεί. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο θεραπευτής θα πρέπει να αντιμετωπίσει τον πελάτη, με φροντίδα και νοιάξιμο και καθόλου επικριτικά. Αν ο θεραπευτής φέρει στο προσκήνιο τη δυσκολία του πελάτη, ουσιαστικά δείχνει ότι έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στον πελάτη και με αυτόν τον τρόπο τον βοηθά να τον εμπιστευτεί.
