Η παχυσαρκία των παιδιών και εφήβων αντιμετωπίζεται δυσκολότερα από την παχυσαρκία των ενηλίκων. Έχει παρατηρηθεί ότι τα αποτελέσματα της θεραπευτικής αγωγής ενηλίκων παχυσάρκων είναι λιγότερο ικανοποιητικά όταν η παχυσαρκία τους εγκαταστάθηκε κατά την βρεφική ή παιδική ηλικία, σε σύγκριση με εκείνους που η παχυσαρκία τους άρχισε μετά την ενηλικίωσή τους.
Πού οφείλεται η παχυσαρκία;
Πρέπει επομένως να καθοριστεί το σημαντικότερο παθογενετικό υπόστρωμα. Δηλαδή να καθοριστεί εάν η παχυσαρκία των παιδιών και εφήβων οφείλεται σε:
- Γενετική προδιάθεση
- Υπερσιτισμό ή λανθασμένη διατροφή
- Ελαττωμένη κινητικότητα
- Ορμονική διαταραχή (σπάνια)
- Ψυχολογικά προβλήματα
Τι περιλαμβάνει η αντιμετώπιση;
Εφ’ όσον αποφασισθεί ότι πρόκειται για απλή παχυσαρκία, που καλύπτει πάνω από το 95% των περιπτώσεων της παιδικής παχυσαρκίας, η αντιμετώπιση περιλαμβάνει:
- Δίαιτα (σωστή διατροφή)
- Άσκηση
- Ψυχολογική υποστήριξη
Σωστή διατροφή
Η διατροφή ενός παχύσαρκου παιδιού ή εφήβου πρέπει να είναι πλούσια σε πρωτεΐνη, περιορισμένη σε λίπος, προσεκτικά μειωμένη σε θερμίδες και να είναι επαρκής σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. Σκοπός του διατροφικού αυτού προγράμματος είναι η μακροπρόθεσμη απώλεια βάρους μέσα από μια συντηρητική διαιτητική αγωγή που διαμορφώνει σωστές διατροφικές συνήθειες, χωρίς να αναστέλλει τη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού. Απώλεια βάρους περίπου 1 kg τον μήνα είναι ο στόχος του διαιτολογικού προγράμματος που συστήνεται.
Στο σχεδιασμό ενός τέτοιου διατροφικού προγράμματος η επιθυμητή κατανομή των θρεπτικών συστατικών στο σύνολο των θερμίδων θα μπορούσε να είναι η εξής:
| Θρεπτικά συστατικά | Κατανομή σε ποσοστά(%) |
| Υδατάνθρακες | 50-60 |
| Λίπος | 25-30 |
| Πρωτεΐνες | 10-15 |
Πρωτεΐνες
Ανάλογα με την ηλικία του το παιδί χρειάζεται κάθε ημέρα πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας, ώστε να καλύπτει και να αναπληρώνει τις ανάγκες της ανάπτυξης. Η ποσότητα της πρωτεΐνης υπολογίζεται σύμφωνα με το βάρος του και την ηλικία του. Το γάλα, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το κρέας, το ψάρι, το κοτόπουλο και τα αυγά καλύπτουν καθημερινά τις ανάγκες του παιδιού σε πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας.
Υδατάνθρακες
Τα νωπά φρούτα και λαχανικά παρέχουν καθημερνά στον οργανισμό του παιδιού τις απαραίτητες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία που χρειάζεται. Ακόμα προσφέρουν και φυτικές ίνες απαραίτητες στη σωστή λειτουργία του πεπτικού συστήματος. Το ημερήσιο πρόγραμμα συμπληρώνεται με δημητριακά, ζυμαρικά και όσπρια, απαραίτητα στο διαιτολόγιο του παιδιού και εφήβου.
Λίπη
Πρέπει να υπάρξει περιορισμός των λιπαρών. Αυτό επιτυγχάνεται με τη μείωση της πρόσληψης των ζωϊκών λιπαρών.
Το διαιτολόγιο του παχύσαρκου παιδιού και εφήβου πρέπει να μην είναι μονότονο, αλλά να είναι όσο το δυνατόν, γευστικότερο και ωραία σερβιρισμένο. Πρέπει να είναι γνωστό λεπτομερώς το είδος του προηγούμενου διαιτολογίου και να απομακρύνουμε με όση διακριτικότητα μπορούμε κάθε περιττή τροφή.
Ο περιορισμός των θερμίδων και όταν ακόμα είναι μικρός, αλλά εφαρμόζεται με συνέπεια και για μακρό χρονικό διάστημα έχει εξαιρετικά αποτελέσματα στη καταπολέμηση της παχυσαρκίας χωρίς να επηρεάζει δυσμενώς το ανάστημα. Τελικά το παιδί, μολονότι διατηρεί το ίδιο ή αυξάνει λίγο το βάρος του, δεν είναι παχύσαρκο, γιατί έχει πετύχει ανακατανομή του ενεργειακού του δυναμικού.
Σε παιδιά και εφήβους με μεγάλου βαθμού παχυσαρκία απαιτείται μεγαλύτερη απώλεια βάρους. Στις περιπτώσεις αυτές η απώλεια βάρους δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 1-2 kg τον μήνα.
Ιδιαίτερες δυσκολίες για την εφαρμογή του προγράμματος «σωστής διατροφής» αποτελεί η περίοδος της εφηβείας. Τότε ο έφηβος στη προσπάθεια να ανεξαρτοποιηθεί, τρώει πιο συχνά μακριά από το σπίτι του, με τους φίλους του και καταναλίσκει συνήθως αλόγιστες ποσότητες φαγητού ή γλυκισμάτων. Γι’ αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ώστε η τροφή που προσφέρεται στο σπίτι να αφήνει περιθώρια για ό,τι τρώει ο έφηβος στις εξόδους του.
Άσκηση
Πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια μέσω της αυξημένης δραστηριότητας το παχύσαρκο παιδί να δαπανήσει περισσότερη ενέργεια ώστε να επιτευχθεί μείωση του σωματικού λίπους και ευεξία.
Ο συνδυασμός άσκησης και κατάλληλης δίαιτας αποτελεί τον καλύτερο τρόπο αντιμετώπισης της παχυσαρκίας. Πρέπει ο βαθμός της έντασης της άσκησης στο παχύσαρκο παιδί και έφηβο να γίνεται μετά από ιατρική άδεια, για την αποφυγή δυσμενών επιπτώσεων.
Ψυχολογικά Προβλήματα – Ψυχολογική Υποστήριξη
Η παρουσία ψυχολογικών προβλημάτων στο παχύσαρκο παιδί ή έφηβο δεν σημαίνει ότι το κάθε παιδί θα οδηγηθεί στον ψυχίατρο. Μόνο βαριές ψυχικές διαταραχές θα χρειαστούν ψυχιατρική αντιμετώπιση.
Η κατάθλιψη είναι συνηθισμένο σύμπτωμα.
Η κακή αυτοεκτίμηση και η μη αποδοχή του παχύσαρκου παιδιού και εφήβου από τον κοινωνικό του περίγυρο το οδηγεί σε βαθμιαία απομόνωση και σε μεγαλύτερο περιορισμό της σωματικής άσκησης και δραστηριότητας με αποτέλεσμα να βρίσκει διέξοδο στο φαγητό και ιδιαίτερα στα γλυκά σαν μόνη πηγή απόλαυσης.
Αντιμετώπιση της Παχυσαρκίας
Η ορμονική διαταραχή στη παιδική παχυσαρκία είναι σπάνια. Εάν υπάρχει μπορεί να οφείλεται σε υποθυρεοειδισμό, σύνδρομο Cushing, σε υπερινσουλινισμό ή σε διάφορα σύνδρομα, όπως Prader Willi, Frolich, Leurence-Moon-Bield κ.α., που συνοδεύονται από παχυσαρκία λόγω υποθαλαμικής διαταραχής.
Σε όλες αυτές τις καταστάσεις ανάλογα με την αιτιολογία θα υποδειχθεί η ενδεικνυόμενη θεραπεία.
Φαρμακευτική αγωγή
Δε συνιστάται η χορήγηση φαρμάκων για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας.
Χειρουργική Αντιμετώπιση
Συνήθως δεν ενδείκνυται για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας.
Πρόληψη
Σήμερα μεγάλη σημασία δίδεται στη πρόληψη, δηλαδή, στη σωστή διατροφή που πρέπει να αρχίζει πολύ νωρίς, από τη βρεφική ζωή.
Σπουδαίος είναι ο ρόλος των γονιών, των δασκάλων και των γιατρών (παιδιάτρων) για τη σωστή εκπαίδευση και για την ανάπτυξη των σωστών αρχών διατροφής. Η αλλαγή των διαιτητικών συνηθειών όλης της οικογένειας αποτελεί απαραίτητο όρο.
Αναδημοσίευση από το περιοδικό Ευεξία & Διατροφή. Τεύχος 33 ΣΕΠΤ - ΟΚΤ 2008, 34 - 36
