Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση εμφανιζόμενη κυρίως ως οπισθοστερνικός καύσος, παρατηρείται στο 40-80% των κυήσεων. Οι περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν συμπτώματα στο τέλος του πρώτου τριμήνου και αυτά χειροτερεύουν καθώς η εγκυμοσύνη προχωρά.
Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνιση των συμπτωμάτων;
- Το 2ο και 3ο τρίμηνο της κύησης, λόγω κυρίως της δράσης της προγεστερόνης, ελαττώνεται η πίεση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα (δηλαδή της βαλβίδας που υπάρχει ανάμεσα στον οισοφάγο και στο στομάχι), με αποτέλεσμα να διευκολύνεται η παλινδρόμηση.
- Στην παλινδρόμηση συμβάλλει επίσης η αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης, όσο μεγαλώνει το έμβρυο και η καθυστερημένη κένωση του στομάχου, που επίσης παρατηρείται στην κύηση.
Ποια τα συμπτώματα;
Οι περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν οπισθοστερνικό καύσο (καούρες), αναγωγές και αίσθημα δυσφορίας, ιδίως μετά το γεύμα ή όταν ξαπλώσουν. Επιπλοκές της παλινδρομικής νόσου, όπως οισοφαγίτιδα ή στένωση του οισοφάγου, παρατηρούνται πάρα πολύ σπάνια και αυτό, γιατί η παλινδρόμηση είναι μικρής διάρκειας.
Πώς γίνεται η δίαγνωση της παλινδρόμησης στην κύηση;
Η διάγνωση της παλινδρόμησης στην κύηση, γίνεται με βάση τα συμπτώματα του ασθενούς. Ανάγκη για γαστροσκόπηση υπάρχει μόνο όταν τα συμπτώματα είναι πολύ έντονα και ανθεκτικά στην συνήθη αγωγή και όταν υποψιαζόμαστε επιπλοκές της παλινδρόμησης.
Η γαστροσκόπηση μπορεί να γίνει άφοβα στην έγκυο γυναίκα με κατάλληλη παρακολούθηση του αρτηριακού οξυγόνου και των σφύξεων. Προτιμούμε να μην χορηγήσουμε μιδαζολάμη (dormicum), αλλά πεθιδίνη ή προποφόλη, που είναι ασφαλέστερα για το έμβρυο.
Η μεγάλη πρόκληση για τον γαστρεντερολόγο είναι η αντιμετώπιση της παλινδρόμησης στην κύηση. Εδώ η κατάλληλη διατροφή μπορεί να έχει θετική επίδραση. Οι ασθενείς με ήπια σχετικά συμπτώματα θα ωφεληθούν μόνο με αλλαγή στην δίαιτα και στον τρόπο ζωής. Η λήψη μικρών και συχνών γευμάτων, η ανύψωση του προσκέφαλου του κρεβατιού, η αποφυγή τροφών που είτε χαλαρώνουν την γαστροοισοφαγική βαλβίδα είτε αυξάνουν το οξύ στο στομάχι και η αποφυγή της κατάκλισης μετά τα γεύματα είναι μερικά απλά μέτρα που ανακουφίζουν πολλές ασθενείς.
Σε βαρύτερες περιπτώσεις, θα πρέπει ο γιατρός να συζητήσει με τον ασθενή τα οφέλη και τους κινδύνους της φαρμακευτικής αγωγής. Για τα περισσότερα φάρμακα, για ηθικούς και νομικούς λόγους, δεν υπάρχουν δεδομένα από τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες όσον αφορά την ασφάλειά τους κατά την εγκυμοσύνη.
Γνωρίζουμε πως η περίοδος της τερατογένεσης αφορά κυρίως τις ημέρες 31-71 (σε έναν κύκλο 28 ημερών) από την τελευταία έμμηνο ρήση δηλαδή κυρίως τις πρώτες 10 εβδομάδες της κύησης γιατί τότε επιτελείται ουσιαστικά η οργανογένεση. Γενικότερα, αν δεν υπάρχει επιτακτική ανάγκη, η χορήγηση φαρμάκων θα πρέπει να καθυστερήσει και να ξεκινά μετά την κρίσιμη αυτή περίοδο.
Αντιμετώπιση της παλινδρόμησης
Όσον αφορά την αντιμετώπιση της παλινδρόμησης, τα φάρμακα που χρησιμοποιούμε είναι: τα αντιόξινα, οι ανταγωνιστές υποδοχέων ισταμίνης, η σουκραλφάτη, τα προκινητικά φάρμακα και οι ανταγωνιστές της αντλίας πρωτονίων.
Αντιόξινα
Τα αντιόξινα δρούν γρήγορα και ανακουφίζουν παροδικά από τα συμπτώματα. Τα αντιόξινα που έχουν σαν βάση το ασβέστιο και το μαγνήσιο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια στην κύηση, σε αντίθεση με αυτά που περιέχουν διττανθρακικό νάτριο, που πρέπει να αποφεύγονται. Τα αλγινικά φάρμακα είναι επίσης ασφαλή καθώς η απορρόφησή τους είναι ελάχιστη. Η λήψη των αντιόξινων δεν πρέπει να γίνεται μαζί με τα σκευάσματα σιδήρου.
Σουκραλφάτη
Η σουκραλφάτη είναι ασφαλής κατά την εγκυμοσύνη, καθώς η απορρόφησή της είναι εξαιρετικά μικρή.
Ανταγωνιστές υποδοχέων ισταμίνης
Τα φάρμακα αυτά (ρανιτιδίνη, σιμετιδίνη, φαμοτιδίνη, νιζατιδίνη) είναι τα πιο ευρέως χορηγούμενα φάρμακα στην κύηση και εμφανίζουν ένα εξαιρετικά ασφαλές προφίλ. Με την εξαίρεση της νιζατιδίνης, για την οποία υπάρχουν κάποια ερωτηματικά (παρ’ ότι είναι και αυτή εγκεκριμένη από το Αμερικάνικο Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων), οι υπόλοιποι ανταγωνιστές ισταμίνης μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια στην κύηση.
Προκινητικά Φάρμακα
Η μετοκλοπραμίδη, που χρησιμοποιείται κυρίως για την αντιμετώπιση της ναυτίας και των εμέτων στην εγκυμοσύνη (αυξάνοντας την πίεση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα), είναι ασφαλές φάρμακο.
Αναστολείς αντλίας πρωτονίων
Οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων (ομεπραζόλη, εσομεπραζόλη, παντοπραζόλη, λανσοπραζόλη, ραμπεπραζόλη) είναι φάρμακα σαφώς πιο αποτελεσματικά, τόσο για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της παλινδρόμησης, όσο και για την θεραπεία πιθανής οισοφαγίτιδας. Τα δεδομένα από μελέτες δεν είναι τόσα πολλά, φαίνεται όμως πως δεν σχετίζονται με τερατογενέσεις και μπορούν άφοβα να χρησιμοποιηθούν στην κύηση, ιδίως μετά το πρώτο τρίμηνο και όταν έχουν αποτύχει άλλα θεραπευτικά μέτρα.
Στις περισσότερες έγκυες, τα συμπτώματα της παλινδρόμησης υποχωρούν μετά τον τοκετό σε λίγες όμως παραμένουν. Αν η γυναίκα πρόκειται να θηλάσει θα πρέπει να γνωρίζει ότι:
- Τα αντιόξινα με βάση το μαγνήσιο και αργίλιο είναι ασφαλή κατά τον θηλασμό. Το ίδιο ισχύει με την σουκραλφάτη και τα αλγινικά φάρμακα. H σιμετιδίνη/ρανιτιδίνη είναι ασφαλή σε αντίθεση με την νιζατιδίνη που πρέπει να αποφεύγεται
- Τα δεδομένα για τους αναστολείς αντλίας πρωτονίων είναι περιορισμένα και για τον λόγο αυτό δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται κατά την περίοδο του θηλασμού.
