Ο σύγχρονος άνθρωπος αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα σε σχέση με τον ύπνο του. Κάποιοι ταλαιπωρούνται από αϋπνίες και άλλοι από έντονη υπνηλία και κόπωση, έχοντας ανάγκη να βρουν κάποια φαρμακευτική ή φυσική εναλλακτική λύση, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την όποια κατάσταση τους ταλαιπωρεί.
Ανάγκη για να διατηρούνται σε εγρήγορση έχουν κατά κύριο λόγο οι μαθητές και οι φοιτητές, όσοι δουλεύουν σε νυχτερινές βάρδιες και πολύ περισσότερο οι οδηγοί και οι ταξιδιώτες σε νυχτερινά δρομολόγια.
Ένας από τους βασικότερους παράγοντες, που μας βοηθά κάθε νύχτα να μπαίνουμε στη διαδικασία του ύπνου, είναι η ορμόνη μελατονίνη, η οποία ελέγχει τους κιρκάδιους ρυθμούς μας. Η μελατονίνη συντίθεται στην επίφυση από τη σεροτονίνη, η σύνθεση της οποίας προάγεται από το αμινοξύ τρυπτοφάνη.
Τρόφιμα που περιέχουν τρυπτοφάνη και σεροτονίνη, όπως το –πλούσιο σε υδατάνθρακες- ρύζι, τα ζυμαρικά, οι πατάτες και το ψωμί, προάγουν τον ύπνο, μειώνουν επομένως και τα αντανακλαστικά μας. Υπνηλία δημιουργούν επίσης το αλκοόλ και τα πολύ πλούσια και λιπαρά γεύματα.
Αντιθέτως, τα τρόφιμα που μας κρατάνε σε εγρήγορση και ουσιαστικά βοηθάνε στην «αϋπνία», περιέχουν το αμινοξύ τυραμίνη. Η τυραμίνη προκαλεί την απελευθέρωση της νορεπινεφρίνης, διεγερτικό του εγκεφάλου, που μας διατηρεί σε εγρήγορση, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Τρόφιμα που περιέχουν τυραμίνη είναι τα τυριά, το ζαμπόν, το μπέικον, τα λουκάνικα, οι μελιτζάνες, οι τομάτες, το κόκκινο κρασί (με μέτρο), οι πιπεριές, τα καπνιστά κρέατα, το ψάρι, οι ξηροί καρποί και η σοκολάτα. Γενικότερα τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, ενισχύουν την εγρήγορση του οργανισμού.
Ποια όμως είναι τα διατροφικά βήματα για να ανταπεξέλθουμε στη νυχτερινή οδήγηση;
- Δεν πρέπει να ξεκινάμε ποτέ ένα ταξίδι νηστικοί, αλλά ούτε και υπερκορεσμένοι από το φαγητό. Στην πρώτη περίπτωση τα ενεργειακά μας αποθέματα θα εξαντληθούν πολύ γρήγορα, ενώ στη δεύτερη, το πολύ φαγητό θα μας δημιουργήσει πολύ γρήγορα έντονη υπνηλία και μειωμένα αντανακλαστικά.
- Αποφεύγουμε τον πολύ καφέ και κάθε άλλο ρόφημα, που περιέχει υψηλή συγκέντρωση καφεΐνης, π.χ. κόκα κόλα, ροφήματα σοκολάτας, ενεργειακά ποτά, ιδιαίτερα αν πρόκειται να κάνουμε μεγάλης χρονικής διάρκειας διαδρομή. Τα ροφήματα αυτά μας δίνουν μια πρόσκαιρη ενεργειακή ώθηση, αλλά μετά από λίγο καταβάλλουν πολύ το σώμα και τις δυνάμεις μας.
- Αποφεύγουμε, όπως είναι αυτονόητο, την κατανάλωση οποιουδήποτε αλκοολούχου ποτού, τόσο πριν, όσο και κατά τη διάρκεια της οδήγησης. Επίσης, ο συνδυασμός αλκοολούχου ποτού με κάποιο ενεργειακό ποτό είναι εξίσου επικίνδυνος με την πρόσληψη σκέτου αλκοόλ. Οφείλουμε να αποφεύγουμε την οδήγηση και σε περίπτωση που παίρνουμε φάρμακα ή/ και ναρκωτικά σε συνδυασμό ή όχι με αλκοόλ. Οι παραπάνω καταστάσεις μειώνουν τα αντανακλαστικά και την εγρήγορση του οδηγού και τον καθιστούν ανίκανο να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες της διαδρομής του.
- Προτιμάμε να πίνουμε παγωμένο νερό κάθε μισή ώρα περίπου. Εκτός του ότι το κρύο τονώνει και «ξυπνάει» τον οργανισμό, δημιουργεί έντονο και τακτικό αίσθημα ούρησης, το οποίο μας κρατάει σε εγρήγορση. Επίσης μπορούμε να βάζουμε παγάκια στο στόμα είτε προσπαθώντας να τα μασήσουμε είτε αφήνοντάς τα να λιώσουν αργά. Πολλοί πιστεύουν ότι και τα αλμυρά φαγητά και σνακς, όπως π.χ. οι αλατισμένοι ξηροί καρποί, μας διατηρούν σε εγρήγορση λόγω του έντονου αισθήματος δίψας, που προκαλούν.
- Αποφεύγουμε τα πολύ λιπαρά τρόφιμα και γεύματα, πριν και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Μελέτες δείχνουν ότι τα πολύ λιπαρά γεύματα δημιουργούν αίσθημα κόπωσης, λίγη ώρα μετά την κατανάλωσή τους.
- Τρώμε πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τρόφιμα που είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, ενώ αποφεύγουμε τα υδατανθρακούχα τρόφιμα, τα οποία βραχυπρόθεσμα μας τονώνουν, αλλά στη συνέχεια μας «υπνωτίζουν». Προτιμάμε ένα σάντουιτς με ψωμί ολικής αλέσεως και τόνο, κοτόπουλο, τυρί - γαλοπούλα, μπιφτέκι και λαχανικά, από ένα κρουασάν σοκολάτας. Προτιμάμε ένα μήλο ή παγωμένο χυμό μήλου αντί για μηλόπιτα ή κάποιο άλλο κέικ.
- Πολλοί πιστεύουν ότι το να τρώμε πολύ αργά το φαγητό μας και σε μικρές μπουκιές, το να μασάμε τσίχλα μέντας ή κανέλας ή να τρώμε ηλιόσπορους, μας δημιουργεί μία εγρήγορση, που μπορεί να μας κρατήσει ξύπνιους κατά τη διάρκεια ενός νυχτερινού ταξιδιού.
- Τρώμε φρέσκα φρούτα και λαχανικά, π.χ. καρότο, αγγουράκι, σε όσο το δυνατόν πιο δροσερή θερμοκρασία. Καλό είναι να έχουμε ένα μικρό ψυγειάκι ή παγοκύστες, για θα διατηρούμε δροσερούς τους χυμούς, το νερό και τα τρόφιμά μα. Μπορούμε ακόμη να επιλέγουμε τρόφιμα ή χυμούς που είναι λίγο ξινά, όπως π.χ. χυμός λεμονιού χωρίς ζάχαρη, λεμόνι, πορτοκάλι ξινό ή άγουρο ακτινίδιο, με την προϋπόθεση βέβαια να μην μας ενοχλούν στο στομάχι.
- Πρέπει βέβαια να τονίσουμε πως το να ταξιδεύουμε κατά τη διάρκεια της νύχτας, είτε ως ταξιδιώτες, είτε ως οδηγοί δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να «μασουλάμε» διαρκώς κάτι. Κι αυτό γιατί, ιδιαίτερα αν μιλάμε για επαγγελματίες οδηγούς (λεωφορείων, φορτηγών, κ.ά.) κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση του βάρους τους, που επιδεινώνεται από την καθιστική εργασία.
Παρ’ όλα αυτά, πριν ξεκινήσουμε οποιοδήποτε μεγάλο ταξίδι, ιδιαίτερα αν πρόκειται για νυχτερινό, ο οδηγός πρέπει να είναι ξεκούραστος.
Ό,τι και να φάει ή να πιει ένας κουρασμένος οργανισμός δεν θα μπορέσει να κρατηθεί ξύπνιος και σε ετοιμότητα.
Και είναι προτιμότερο και πολύ πιο αποδοτικό, αν ο οδηγός αισθανθεί υπνηλία, κατά τη διάρκεια της διαδρομής, να πιάσει στην άκρη του δρόμου σε μια κατάλληλη θέση και να κοιμηθεί για λίγα λεπτά. Καλά ταξίδια!
