Στον αθλητισμό, η επαρκής διατροφική πρόσληψη είναι σημαντική για τη διατήρηση της υγείας, τη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης ασθενειών, την πρόληψη τραυματισμών και τη βελτιστοποίηση της αθλητικής απόδοσης.
Ποιοι παράγοντες καθορίζουν τις διατροφικές απαιτήσεις ενός αθλητή;
Όπως και στο γενικό πληθυσμό, οι ατομικές διατροφικές ανάγκες του αθλητή επηρεάζονται από παράγοντες όπως είναι η ηλικία, το φύλο, η σύσταση σώματος, το ανάστημα και η αναπτυξιακή περίοδος (σε παιδιά ή έφηβους). Όμως, για τον ακριβή προσδιορισμό χρειάζεται επιπλέον αξιολόγηση σχετικά με το είδος του αθλήματος, τον όγκο και την ένταση της προπόνησης, παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τις διατροφικές απαιτήσεις.
Βέβαια, οι απαιτήσεις αυτές δεν παραμένουν σταθερές, αλλά μεταβάλλονται εξαιτίας των αλλαγών στην ένταση και στην συχνότητα της προπόνησης με βάση την προπονητική περίοδο. Συνήθως, οι ιδιαίτερες ανάγκες των αθλητών περιλαμβάνουν υψηλότερες απαιτήσεις σε ενέργεια, πρωτεΐνες και υδατάνθρακες, ώστε να υποστηριχθεί η επιθυμητή σύσταση σώματος και να διατηρηθούν οι αποθήκες του μυϊκού γλυκογόνου, ενώ παράλληλα υπάρχουν και αυξημένες απαιτήσεις για ορισμένα μικροθρεπτικά συστατικά (π.χ. σίδηρος, ασβέστιο, νάτριο κ.α.).
Ποιος ο σκοπός της διατροφικής αξιολόγησης;
Η διατροφική αξιολόγηση έχει σκοπό να εντοπίσει εάν ένα άτομο επιτυγχάνει συγκεκριμένους στόχους διατροφής για την υγεία ή / και τον αθλητισμό.
Ακριβής διαιτητική αξιολόγηση: μειονεκτήματα και συνέπειες
Πολύπλοκη
Ωστόσο, η ακριβής διαιτητική αξιολόγηση των αθλητών είναι πολύπλοκη, όχι μόνο για τους λόγους που ήδη αναφέρθηκαν, αλλά και λόγω ορισμένων πρακτικών προβλημάτων, όπως οι μεγάλες μερίδες γευμάτων, οι διατροφικά φτωχές επιλογές γευμάτων και η ευρεία χρήση ταχέως εξελισσόμενων αθλητικών τροφών και συμπληρωμάτων.
Δαπανηρή και χρονοβόρα
Η διατροφική αξιολόγηση μπορεί να είναι δαπανηρή (ειδικά για μεγάλο αριθμό αθλητών ή ομάδων) και χρονοβόρα. Έτσι, δυστυχώς, δεν πραγματοποιείται όσο συχνά και αναλυτικά χρειάζεται. Ως αποτέλεσμα, οι αθλητές με ανεπαρκή ή φτωχή ποιοτικά διατροφή ενδέχεται να μη λαμβάνουν την κατάλληλη διατροφική υποστήριξη, γεγονός που μπορεί να τους οδηγήσει σε τροποποίηση της σωματικής σύστασης, η οποία μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την απόδοση, ακόμα και την υγεία τους.
Η αλήθεια είναι πως η ίδια μεθοδολογία που θεωρείται κατάλληλη και χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση των διατροφικών αναγκών αξιολόγησης σε μη ασκούμενους, εφαρμόζεται συνήθως και στους αθλητές. Πολλές μέθοδοι που βασίζονται στην αυτο-αναφορά της πρόσληψης (π.χ. καταγραφή τροφίμων, 24ωρη ανάκληση διατροφικής πρόσληψης, διατροφικό ιστορικό) μπορεί να είναι αναξιόπιστες, εξαιτίας του συνειδητού ή υποσυνείδητου αποκλεισμού των καταναλωθέντων τροφίμων.
Αθλητική διατροφή: ποια είναι η πιο αξιόπιστη μέθοδος μέτρησης;
Σήμερα, δεν υπάρχει ιδανικό πρότυπο για τη μέτρηση της ενεργειακής πρόσληψης, όμως η πιο αξιόπιστη μέθοδος που συνηθίζεται να εφαρμόζεται στην έρευνα και στην εφαρμογή της αθλητικής διατροφής, είναι η καταγραφή όλων των ποτών και των τροφίμων που καταναλώνονται από τον αθλητή σε συγκεκριμένο αριθμό ημερών (δηλ. 3-7 ημέρες). Το ρίσκο που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν από το διαιτολόγο είναι πως η διατροφική πρόσληψη συχνά υποεκτιμάται και αυτή η διαδικασία προϋποθέτει ότι ο αθλητής πρέπει να καταγράφει τις πληροφορίες με ειλικρινή και ακριβή τρόπο.
Αυτό, φυσικά, δε χρειάζεται να αποτρέπει τη χρήση της χρήσιμης αυτής μεθόδου. Οι πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις που περιλαμβάνουν τη χρήση φωτογραφιών ή ηλεκτρονικών εικόνων, φορητών καμερών και διάφορων on-line εργαλείων και εφαρμογών, αποδεδειγμένα, μπορούν να βελτιώσουν τη συμμόρφωση των αθλητών, μειώνοντας τον όγκο της καταγραφής και αυξάνοντας την ακρίβεια των καταγεγραμμένων στοιχείων.
Παρακάτω θα δείτε δύο παραδείγματα εβδομαδιαίων καταγραφών, που έχουν συμπληρωθεί από αθλητές.
1. Αθλητής ΣΕΓΑΣ Άλμα επί κοντώ, 19 ετών, 85 κιλά, 186cm ύψος:
2. Αθλήτρια ΣΕΓΑΣ 400m, 28 ετών, 63 κιλά, 175cm ύψος:
Συμπερασματικά
Η επαρκής διατροφική πρόσληψη είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της υγείας και τη βελτιστοποίηση των αθλητικών επιδόσεων. Ωστόσο, υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά την αξιολόγηση της πρόσληψης, συμπεριλαμβανομένης της καθημερινής διακύμανσης των δαπανών και της ευρείας χρήσης των εμπορικών αθλητικών προϊόντων, που μπορούν να επηρεάσουν την ακρίβεια των μεθόδων διατροφικής αξιολόγησης, οι οποίες χρησιμοποιούνται στους αθλητές.
Ακόμα και τα πιο αξιόπιστα εργαλεία ενδέχεται να μην αποτελούν κατάλληλες μεθόδους εκτίμησης για την ποσοτική κατανάλωση ενέργειας, ιδιαίτερα για τους αθλητές που έχουν επίγνωση του βάρους ή για τους αθλητές με υψηλές ενεργειακές απαιτήσεις. Ως εκ τούτου, υπάρχει σαφής ανάγκη για προσεκτική χρήση καινοτόμων και σύγχρονων εργαλείων διατροφικής αξιολόγησης που μπορούν να βοηθήσουν στην ποσοτικοποίηση των μερίδων, να μειώσουν τον όγκο της καταγραφής και να «λύσουν τα χέρια» του αθλητή καθώς και του διαιτολόγου, για να σχεδιαστεί και να επιτευχθεί η βέλτιστη διατροφική υποστήριξη στην προσπάθεια κάθε αθλητή.
