Ένα φιλόδοξο σχέδιο παίρνει σάρκα και οστά στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Hellenic Food Thesaurus (HelTH). Πρόκειται για τη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων σύνθεσης Ελληνικών επώνυμων συσκευασμένων τροφίμων. Μετά τους πίνακες σύνθεσης τρόφιμων που δημιούργησε η ομάδα της κας. Τριχοπούλου και που όλοι χρησιμοποιούμε, η νέα βάση δεδομένων αποτελεί την πρώτη συστηματική απόπειρα συλλογής και παρουσίασης πληροφοριών για τη διατροφική αξία και τους ισχυρισμούς υγείας επώνυμων συσκευασμένων τροφίμων που υπάρχουν στην Ελληνική αγορά.
Έως και 70% της συνολικής ενέργειας παρέχεται από συσκευασμένα τρόφιμα στο Δυτικό κόσμο. Η δημιουργία της βάσης δεδομένων έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός εργαλείου που θα περιγράφει τη διατροφική αξία επώνυμων συσκευασμένων τροφίμων που καταναλώνονται από τους Έλληνες και θα συμβάλει στην καθοδήγηση της βιομηχανίας τροφίμων και εμπλεκόμενων φορέων για την παραγωγή προϊόντων ανώτερης ποιότητας.
Πώς δημιουργήθηκε η βάση;
Αρχικά, πραγματοποιήθηκε ανασκόπηση της βιβλιογραφίας ώστε να βρεθούν μεθοδολογίες ανάπτυξης βάσεων δεδομένων σύνθεσης επώνυμων συσκευασμένων τροφίμων που έχουν χρησιμοποιηθεί από άλλες χώρες. Στη συνέχεια, τα συστατικά, τα θρεπτικά στοιχεία, το μέγεθος της μερίδας και του προϊόντος, το όνομα και ο παραγωγός, η χρήση διατροφικών ισχυρισμών ή ισχυρισμών υγείας και η πρόταση μερίδας, είναι πληροφορίες που συλλέχθηκαν από διαθέσιμες φωτογραφίες των προϊόντων σε online πλατφόρμες των Ελληνικών σουπερμαρκετ. Εξαίρεση στη συλλογή αυτή αποτέλεσαν οι καραμέλες, τα βρεφικά προϊόντα διατροφής και το ελαιόλαδο.
Η δομή της βάσης δεδομένων βασίστηκε σε διαθέσιμες δομές όπως του Αμερικανικού Υπουργείου Γεωργίας (USDA). Υπάρχουν τέσσερις φάκελοι για κάθε προϊόν:
Περιγραφή προϊόντος
Ομάδα τροφίμου που ανήκει, κωδικός, μέγεθος πακέτου, μέγεθος μερίδας, προτεινόμενη μερίδα.
Διατροφικά στοιχεία
Ενέργεια, λιπαρά, κορεσμένα λιπαρά, υδατάνθρακες, σάκχαρα, πρωτεΐνη και αλάτι είναι πληροφορίες που αναγράφονται υποχρεωτικά σε πακέτα με βάση τους Ευρωπαϊκούς κανονισμούς. Τα υπόλοιπα θρεπτικά στοιχεία αναγράφονται προαιρετικά. Συνολικά 45 θρεπτικά στοιχεία υπήρχαν διαθέσιμα για επώνυμα τρόφιμα.
Ισχυρισμοί
Τρεις βασικές κατηγορίες:
- Διατροφικοί ισχυρισμοί
- Ισχυρισμοί υγείας
- Άλλοι ισχυρισμοί, συμπεριλαμβανομένων περιβαλλοντικών ισχυρισμών
Επιπλέον, ο φάκελος αυτός περιέχει πληροφορίες για όσα τρόφιμα έχουν Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) και Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ). Τέλος, εντάχθηκαν και ισχυρισμοί σχετικά με την καταλληλότητα ενός προϊόντος για συγκεκριμένες ομάδες, καθώς και ισχυρισμοί για εμπλουτισμό τροφίμου.
Φωτογραφικό υλικό
Φωτογραφίες των πακέτων των συσκευασμένων τροφίμων.
Η εισαγωγή δεδομένων πραγματοποιήθηκε από εκπαιδευμένους ερευνητές και η κατηγοριοποίηση των προϊόντων έγινε με τη μεθοδολογία LanguaL. Η εισαγωγή δεδομένων συνεχίζεται, ενώ στην παρούσα δημοσίευση παρουσιάζονται προκαταρκτικά αποτελέσματα από πάνω από 2.000 προϊόντα που εισήχθησαν στη βάση δεδομένων έως το Μάρτιο 2020.
Προκαταρκτικά αποτελέσματα
Τα προϊόντα χωρίστηκαν στις εξής 20 κατηγορίες: γάλα, γιαούρτι, χυμός ή νέκταρ, δημητριακά πρωινού & μπάρες δημητριακών, κατεψυγμένα λαχανικά, πίτσα, αλμυρή πίτα, σκόνη κακάο & σοκολάτας, σούπες και ζωμοί, προϊόντα πατάτας, πατατάκια, έτοιμα προϊόντα, κατεψυγμένα έτοιμα προϊόντα, ψάρι & θαλασσινά, μπισκότα, κέικ & κρουασάν, κράκερ και παξιμάδια, αλλαντικά, τυρί και σοκολάτα.
Από τα προϊόντα που έχουν ήδη εισαχθεί προκύπτουν οι παρακάτω πληροφορίες:
- Όσον αφορά τις πληροφορίες που υποχρεωτικά αναγράφονται στα πακέτα (ενέργεια, λιπαρά, κορεσμένα λιπαρά, υδατάνθρακες, σάκχαρα, πρωτεΐνη και αλάτι) αυτές ήταν διαθέσιμες σε ποσοστό 79-100%. Το ποσοστό 79% αφορούσε την κατηγορία «πατατάκια» και την πληροφορία των υδατανθράκων.
- Για τις πληροφορίες που δεν είναι υποχρεωτική η αναγραφή τους, αυτές ήταν σπάνια διαθέσιμες. Ελάχιστα προϊόντα αναφέρουν το ποσό των trans λιπαρών, καθώς και οποιουδήποτε μικροθρεπτικού συστατικού.
- Μεγάλη διακύμανση παρατηρήθηκε σε βασικά θρεπτικά συστατικά που σχετίζονται με την υγεία. Για παράδειγμα, το ποσό απλών σακχάρων κυμαίνεται από 0 έως 35 γρ. ανά 100 γρ. προϊόντος στην κατηγορία «δημητριακά πρωινού & μπάρες δημητριακών».
- Το 57% των προϊόντων περιέχουν την πληροφορία ότι είναι Ελληνικής προέλευσης, 32% έχουν κάποιο διατροφικό ισχυρισμό, 24% είναι «φυσικά» προϊόντα, 10% αφορούν «ειδική διατροφή» και 16% είναι εμπλουτισμένα.
Συμπεράσματα
Μία πολύ χρήσιμη, για κάθε κλάδο που σχετίζεται με το φαγητό και τη διατροφή, βάση δεδομένων δημιουργείται στην Ελλάδα, ακολουθώντας διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες. Μοναδικό στοιχείο της βάσης αυτής αποτελεί η εισαγωγή αμιγώς Ελληνικών προϊόντων, ΠΟΠ ή ΠΓΕ. Περισσότερες πληροφορίες αναμένονται σε μελλοντικές δημοσιεύσεις.
Η κυρία Μαρία Καψοκεφάλου, καθηγήτρια του Τμήματος Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Ανθρώπου του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας της μελέτης HelTH, περιγράφει το όραμά της για τη χρήση και εξέλιξη της βάσης δεδομένων:
«Η βάση δεδομένων επώνυμων συσκευασμένων τροφίμων που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά Hellenic Food Thesaurus (HelTH) περιλαμβάνει σήμερα πάνω από 4000 τρόφιμα. Συνεχίζουμε να εργαζόμαστε ώστε η HelTH να επεκτείνεται και να αποκτά χαρακτηριστικά που καλύπτουν τις ανάγκες των χρηστών. Η πληροφορία που μας δίδει η HelTH είναι λεπτομερής, πολύπλευρη και εύχρηστη, επομένως οι δυνατότητες για την αξιοποίηση των δεδομένων της HelTH είναι μεγάλες. Όραμά μας είναι να αποτελέσει η HelTH ένα εργαλείο πολύτιμο για πολλές χρήσεις καθημερινής πρακτικής των επιστημόνων τροφίμων και των διαιτολόγων που έχουν στόχο την βελτίωση της Δημόσιας Υγείας, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών της Βιομηχανίας Τροφίμων για την ανασύνθεση των τροφίμων.»
