Η προστασία του περιβάλλοντος είναι ένα από τα πιο καυτά θέματα της παγκόσμιας ατζέντας και – επιτέλους – λαμβάνονται μέτρα για τον περιορισμό τη επιβάρυνσης του περιβάλλοντος από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Οι διατροφικές συνήθειες ενός πληθυσμού έχουν σημαντική επίδραση στο περιβάλλον, μέσω της παραγωγής τροφίμων και τη χρήση γης.
Στη Μεγάλη Βρετανία παρατηρούνται υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας και κακές διατροφικές συνήθειες, όπως αυξημένη κατανάλωση ζωικών τροφίμων και απλών σακχάρων και χαμηλή κατανάλωση φυτικών ινών
Οι κακές διατροφικές συνήθειες, η αλόγιστη εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου (κυρίως αλιεία και καλλιεργήσιμο έδαφος) για την παραγωγή τροφίμων και η αύξηση του πληθυσμού οδήγησαν τον Βρετανικό Σύνδεσμο Διαιτολόγων στη δημοσίευση μιας διατροφικής πολιτικής που λαμβάνει υπόψη όχι μόνο την υγεία του πληθυσμού, αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος και ονομάζεται «βιώσιμη διατροφή». Άλλωστε, η Βρετανία έχει δεσμευθεί για τη μείωση των εκπομπών αερίων κατά 80% έως το 2050 και η δέσμευση αυτή έχει άμεσο αντίκτυπο στην παραγωγή τροφίμων.
Τι σημαίνει βιώσιμη διατροφή;
Σύμφωνα με τον ορισμό που δημοσιεύτηκε το 2010 από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), η βιώσιμη διατροφή αναφέρεται στις διατροφικές συνήθειες που συμβάλλουν στην προστασία της βιοποικιλότητας και του οικοσυστήματος, είναι πολιτισμικά αποδεκτές, οικονομικά δίκαιες, διατροφικά πλήρεις και ασφαλείς για την υγεία του πληθυσμού ενώ ταυτόχρονα αξιοποιούν τις λιγότερες φυσικές πηγές.
Ποια είναι τα βασικά μηνύματα της νέας διατροφικής πολιτικής;
Ο Βρετανικός Σύνδεσμος Διαιτολόγος συνέλεξε όλη τη διαθέσιμη βιβλιογραφία και δημοσίευσε αναθεωρημένες διατροφικές συστάσεις με στοιχεία που βοηθούν στον περιορισμό των εκπομπών αερίων, της χρήσης γης και της χρήσης πλαστικού στη συσκευασία. Άλλωστε, όπως αναφέρεται, είμαστε μόνο ένα Μπλε Στίγμα (One Blue Dot) στον γαλαξία και οφείλουμε να προστατεύσουμε τον πλανήτη μας.
Ποιες ομάδες τροφίμων ευθύνονται για την παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα;
Τρεις ομάδες τροφίμων ευθύνονται κυρίως για την παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα:
- το κόκκινο κρέας,
- τα ζωικά γαλακτοκομικά προϊόντα και
- οι χυμοί/αναψυκτικά.
Ποιες είναι οι συστάσεις για μείωση της κατανάλωσης των ομάδων αυτών;
Οι συστάσεις, επομένως, εστιάζουν στη μείωση της κατανάλωσης των ομάδων αυτών με ταυτόχρονη αντικατάστασή τους με άλλα τρόφιμα που έχουν μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα. Συγκεκριμένα συστήνεται:
Μείωση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος
Μείωση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος σε <70 γραμμάρια την ημέρα (ή 350 γραμμάρια την εβδομάδα) και αποφυγή επεξεργασμένων κρεάτων. Η σύσταση αυτή είναι ίδια με τη πρόσφατη, αναθεωρημένη σύσταση του World Cancer Research Fund για την πρόληψη εμφάνισης καρκίνου. Η παραγωγή κόκκινου και επεργασμένου κρέατος αυξάνει τις εκπομπές αερίων και χρησιμοποιεί μεγάλες ποσότητες γης.
Συστήνεται αύξηση της κατανάλωσης τροφίμων πλούσιων σε φυτικές πρωτεΐνες
Συστήνεται αύξηση της κατανάλωσης τροφίμων πλούσιων σε φυτικές πρωτεΐνες, όπως τα όσπρια, οι ξηροί καρποί και η σόγια, που ταυτόχρονα είναι και πλούσιες πηγές φυτικών ινών. Η καλλιέργεια φυτικών τροφίμων έχει σημαντικά μικρότερο αντίκτυπο στο περιβάλλον σε σχέση με την παραγωγή ζωικών τροφίμων.
Μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομικών
Μέτρια κατανάλωση γαλακτοκομικών, η παραγωγή των οποίων αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα. Συστήνεται η κατανάλωση τροφίμων εμπλουτισμένα σε ασβέστιο και σε γαλακτοκομικά προϊόντα με βάση τη σόγια.
Μείωση της κατανάλωσης χυμών και αναψυκτικών
Μείωση της κατανάλωσης χυμών και αναψυκτικών, προϊόντα με την τρίτη μεγαλύτερη παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα. Οι χυμοί και τα αναψυκτικά είναι διατροφικά «φτωχά» τρόφιμα και πηγές απλών σακχάρων, που σχετίζονται με παχυσαρκία και μεταβολικές ασθένειες. Συστήνεται η κατανάλωση νερού βρύσης και ροφημάτων, όπως ο καφές, για επαρκή υδάτωση.
Συστάσεις της διατροφικής πολιτικής
Η διατροφική πολιτική δεν περιορίζεται μόνο σε συστάσεις σχετικά με την αλλαγή (μείωση/αύξηση/αντικατάσταση) τροφίμων αλλά περιέχει και συστάσεις σχετικά με τη χρήση βιώσιμων πηγών, τη χρήση πλαστικού και τη σπατάλη τροφίμων. Συγκεκριμένα:
- Συστήνεται κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών από βιώσιμες πηγές, με στόχο τη μείωση της αλόγιστης αλίευσης. Η σύσταση για κατανάλωση 2 μερίδων ψαριών την εβδομάδα, εκ των οποίων η μια αφορά λιπαρό ψάρι, είναι η ίδια με τις γενικές συστάσεις.
- Δίνεται έμφαση στην κατανάλωση εποχιακών φρούτων και λαχανικών και αποφυγή των συσκευασμένων και «έτοιμων/κομμένων», μιας και η συσκευασία είναι συνήθως πλαστική. Αν και στην Ελλάδα έχουμε την τύχη να έχουμε φρέσκα φρούτα και λαχανικά που παράγονται εγχώρια, στη Βρετανία τα περισσότερα είναι εισαγώμενα.
- Συστήνεται η ανακύκλωση/κομποστοποίηση όλων των τροφίμων που δεν καταναλώνονται, ενώ ενθαρρύνεται να έχουμε «όσα τρόφιμα χρειαζόμαστε» και να μην πετάμε αλόγιστα φαγητό. Το 70% των τροφίμων που πετάμε προέρχεται από τα νοικοκυριά και το 60% μπορεί να αποφευχθεί. Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι τα τρόφιμα που πετάμε πιο συχνα!
Είναι διατροφικά επαρκής μία δίαιτα με τα παραπάνω στοιχεία;
Ο Βρετανικός Σύλλογος Διαιτολόγων προκρίνει αυτό το διατροφικό σχήμα ως επαρκές για την υγεία και φιλικό προς το περιβάλλον. Προβληματισμοί γύρω από τις συστάσεις αυτές αφορούν σε επαρκή λήψη πρωτεΐνης και απαραίτητων αμινοξέων, σιδήρου, ασβεστίου, ψευδαργύρου και βιταμίνης Β12 μέσω της μείωσης ζωικών τροφίμων.
Πρωτεΐνης και απαραίτητων αμινοξέων
Όσον αφορά τις πρωτεΐνες, σε επίπεδο πληθυσμού η μέση κατανάλωση είναι πολύ υψηλότερη από τις συστάσεις. Ενώ συστήνεται μείωση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος, η συνολική ποσότητα ζωικών τροφίμων κρίνεται επαρκής για την κάλυψη των αναγκών σε πρωτεΐνη (σε συνδυασμό με φυτικές πηγές). Ακόμα και μια χορτοφαγική διατροφή κρίνεται επαρκής σε όλα τα απαραίτητα αμινοξέα.
Μικροθρεπτικά συστατικά
Όσον αφορά τα μικροθρεπτικά συστατικά, δεν υπάρχουν δεδομένα που να δείχνουν ότι η μείωση κόκκινου κρέατος, γαλακτοκομικών και χυμών σχετίζεται με οποιαδήποτε έλλειψη σε μέταλλα ή βιταμίνες. Αν και η απορρόφηση μη αιμικού (φυτικού) σιδήρου είναι μικρότερη από αυτή του αιμικού (ζωικού) σιδήρου, ο επιπολασμός αναιμίας είναι παρόμοιος σε χορτοφάγους και παμφάγους. Στην περίπτωση του ασβεστίου, η πρόσληψη είναι ήδη χαμηλή σε κάποιες ομάδες ατόμων και η μετάβαση σε μη ζωικά γαλακτοκομικά εκτιμάται ότι δε θα επηρεάσει αρνητικά τη συνολική πρόσληψη.
Επηρεάζουν οι αλλαγές αυτές την διατροφική εκπαίδευση του πελάτη μας;
Δεν είναι μεγάλες οι αλλαγές όσον αφορά τη διατροφική εκπαίδευση, αλλά οι νέες συστάσεις έχουν σημαντικά μηνύματα σχετικά με τη χρήση βιώσιμων πηγών και τη χρήση πλαστικού. Οι συστάσεις για περιορισμό του κόκκινου κρέατος και των αναψυκτικών ανήκουν στις γενικές συστάσεις για την υγεία του πληθυσμού. Ο περιορισμός των ζωικών γαλακτοκομικών είναι η κυριότερη αλλαγή στις διατροφικές συστάσεις. Σημαντικό είναι επίσης να προτιμούμε το «χύμα» προϊόν αντί του συσκευασμένου.
