Στις 16 Δεκεμβρίου 2017 είχα την τιμή να παρευρεθώ ως προσκεκλημένη ομιλήτρια στο 6ο Ακτόπολις, την ετήσια συνάντηση της ΕΜΠαΚΑΝ (Εταιρείας Μελέτης Παραγόντων Κινδύνου για Αγγειακά Νοσήματα), κατά την οποία παρουσίασα ένα ανερχόμενο θέμα για την επιστημονική κοινότητα. Πιο συγκεκριμένα, παρουσίασα το ρόλο που παίζουν τα προβιοτικά στον έλεγχο του σωματικού λίπους.
Σύντομη ιστορία για την καθιέρωση του ορισμού των προβιοτικών
Ήδη από την εποχή του Ιπποκράτη στην αρχαιότητα έχει αναγνωριστεί ο ρόλος της εντερικής μικροχλωρίδας μας στη διατήρηση της υγείας και στην πρόληψη νοσημάτων. Εντούτοις, στη νεότερη ιστορία, ο πρώτος που ασχολήθηκε με την ευεργετικό ρόλο των προβιοτικών ήταν ο Ρώσος Νομπελίστας Élie Metchnikoff το 1907 που πρότεινε τη χορήγηση ευεργετικών βακτηρίων με στόχο την αντικατάσταση των παθογόνων. Από τότε, χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια και να ασχοληθούν αρκετοί ερευνητές στην προσπάθειά τους να καθορίσουν την έννοια «προβιοτικά».
Το 2001, μια ομάδα ειδικών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) και του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) προχώρησαν στον επίσημο ορισμό των προβιοτικών ως: «ζωντανοί μικρο-οργανισμοί που, όταν χορηγούνται σε επαρκείς ποσότητες, παρέχουν όφελος στην υγεία του ξενιστή». Οι μικροοργανισμοί αυτοί είναι συνήθως βακτήρια και εμπεριέχονται σε προϊόντα, όπως τρόφιμα (π.χ. γιαούρτι, κεφίρ, κ.ά.), συμπληρώματα διατροφής, δερματικές κρέμες, κ.ό.κ.
Από την άλλη, τα πρεβιοτικά (τα οποία συχνά συγχέονται με τα προβιοτικά) ορίζονται ως «θρεπτικά συστατικά που επηρεάζουν τη δραστικότητα της εντερικής μικροχλωρίδας, αποδίδοντας έτσι οφέλη στην υγεία του ξενιστή», ενώ τα συμβιωτικά είναι «προϊόντα που συνδυάζουν τη χρήση προβιοτικών και πρεβιοτικών».
Μηχανισμοί δράσης των προβιοτικών
Τα προβιοτικά έχουν πολλούς πιθανούς μηχανισμούς δράσης, όπως για παράδειγμα ανταγωνίζονται με άλλους μικροοργανισμούς για θρεπτικά συστατικά που τα χρησιμοποιούν ως υποστρώματα ανάπτυξης, συμμετέχουν στη μετατροπή των σακχάρων σε προϊόντα ζύμωσης, παράγουν υποστρώματα ανάπτυξης (π.χ. βιταμίνες) για άλλα βακτήρια, ανταγωνίζονται με παθογόνους μικροοργανισμούς, κ.ά. Μερικοί μηχανισμοί μπορεί να είναι ευρέως διαδεδομένοι μεταξύ των κοινώς μελετημένων προβιοτικών ειδών, άλλοι μπορεί να παρατηρούνται συχνά στα περισσότερα στελέχη ενός προβιοτικού είδους, ενώ άλλοι μπορεί να είναι σπάνιοι και παρόντες μόνο σε λίγα στελέχη ενός συγκεκριμένου είδους.
Οφέλη στην υγεία από τη χρήση των προβιοτικών
Τα τελευταία χρόνια, μελέτες έχουν αναδείξει αρκετά οφέλη στην υγεία από τη χρήση των προβιοτικών. Ένα από αυτά είναι ότι συμβάλλουν στη διατήρηση της υγείας του γαστρεντερικού συστήματος (ΓΕΣ). Η υπόθεση αυτή ενισχύεται από στοιχεία που συλλέχθηκαν από τη μελέτη μεγάλου αριθμού διαφορετικών προβιοτικών στελεχών, που είναι κοινώς μελετημένα, ως προς την επίδρασή τους σε ποικίλες ΓΕΣ παθήσεις, μέσα από πλήθος ερευνών (συμπεριλαμβανομένων και μετά-αναλύσεων υψηλής ποιότητας).
Ωστόσο, όσον αφορά στην υποστήριξη της λειτουργίας των υπολοίπων συστημάτων του ανθρωπίνου οργανισμού, αν και τα αποτελέσματα είναι αρκετά ελπιδοφόρα, δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή αποδεικτικά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η δράση αυτή είναι ευρέως διαδεδομένη σε όλα τα είδη των προβιοτικών.
Η σχέση των προβιοτικών με τη ρύθμιση του σωματικού λίπους
Η ενασχόληση της επιστημονικής κοινότητας με την επίδραση των προβιοτικών στη ρύθμιση του σωματικού λίπους ξεκίνησε εντονότερα τα τελευταία χρόνια. Γι’ αυτό το λόγο, υπάρχουν περιορισμένες μελέτες που να έχουν μελετήσει τη συγκεκριμένη σχέση.
Ορισμένες, λοιπόν, μελέτες έδειξαν ότι η χορήγηση ορισμένων στελεχών του βακίλου Lactobacillus σε υγιείς ενήλικες, είτε με τη μορφή γιαουρτιού είτε ζυμωμένου γάλακτος οδήγησε σε μείωση της συνολικής μάζας σώματος και του % σωματικού λίπους, καθώς επίσης και του σπλαγχνικού λίπους των ατόμων αυτών. Επιπρόσθετα, η χορήγηση προβιοτικών σε άτομα που κατανάλωναν δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος οδήγησε σε μικρότερη αύξηση τόσο της σωματικής όσο και της λιπώδους μάζας των ατόμων αυτών.
Εντέλει, αυτό στο οποίο καταλήγουν ανασκοπήσεις και μετά-αναλύσεις επί το συγκεκριμένου θέματος είναι ότι η χρήση προβιοτικών δείχνει να έχει υποσχόμενα αποτελέσματα ως προς τη διαχείριση του σωματικού βάρους και τη μείωση του σωματικού λίπους στα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα, ωστόσο απαιτούνται περεταίρω μελέτες στις οποίες τα προβιοτικά θα χορηγηθούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ενώ θα πρέπει να δοκιμαστούν και νέα είδη και στελέχη προβιοτικών. Ιδιαίτερη προσοχή, ωστόσο, θα πρέπει να δοθεί από τους πάσχοντες από χρόνια προβλήματα υγείας, για τους οποίους η λήψη των προβιοτικών θα πρέπει γίνεται κατόπιν συνεννόησης με τον θεράποντα ιατρό τους και εφόσον συνεκτιμώνται τα οφέλη έναντι των πιθανών παρενεργειών/κινδύνων.
Δείτε περισσότερα στην παρουσίαση που ακολουθεί.
