Η πείνα μας και η διατροφική μας συμπεριφορά καθορίζονται ουσιαστικά από την ίδια μας τη φύση. Αισθανόμαστε την ανάγκη να τραφούμε, αναζητούμε τροφή και σταματούμε την κατανάλωσή της, όταν χορταίνουμε. Ωστόσο, σκέψεις και συναισθήματα έρχονται κι αυτά να παίξουν έναν ιδιαίτερο ρόλο στη διατροφική μας συμπεριφορά, επηρεάζοντας τον τρόπο, τις ποσότητες, αλλά και το είδος της διατροφής μας.
Αρνητικά συναισθήματα και Τσιμπολόγημα
Έντονα αρνητικά συναισθήματα μπορούν να μας βγάλουν από την ισορροπημένη διατροφή με τα ανάλογα αποτελέσματα. Έρευνες δείχνουν ότι το στρες και η ανησυχία μπορούν να μας οδηγήσουν σε ένα ανεξέλεγκτο τσιμπολόγημα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Το τσιμπολόγημα γίνεται σε μία προσπάθειά μας να κατευνάσουμε το άγχος που νιώθουμε, αλλά στην πραγματικότητα μας ωθεί σε ένα φαύλο κύκλο αρνητικών συναισθημάτων: μας επιβαρύνει με θερμίδες που δε χρειαζόμαστε, αυξάνοντας το σωματικό μας βάρος και αυτό μας κάνει να νιώθουμε χειρότερα, γιατί αντιλαμβανόμαστε ότι εμείς οι ίδιοι δυσκολεύουμε τα πράγματα για τον εαυτό μας.
Σε μία πιο ακραία μορφή, είναι δυνατό να αφεθούμε σε φρενήρη κατανάλωση φαγητού, με απώλεια συνείδησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις η κρίση που βιώνουμε είναι εξαιρετικά έντονη και είναι αναγκαίο να αναζητήσουμε επαγγελματική βοήθεια, γιατί μπαίνει σε κίνδυνο η υγεία μας και ίσως ακόμα και η ζωή μας.
Φόβος
Η τάση μας να στραφούμε στο φαγητό έχει να κάνει με τη σκέψη ότι η τροφή θα μας προσφέρει ανακούφιση και ηρεμία. Γι' αυτό το λόγο ανάλογες επιδράσεις μπορεί να έχει και το συναίσθημα του φόβου: είναι δυνατό να στραφούμε στο φαγητό για να κατευνάσουμε το φόβο μας. Για τον ίδιο λόγο, βεβαίως, είναι δυνατό να περάσουμε και στον αντίποδα αυτής της συμπεριφοράς και να αποστραφούμε το φαγητό. Έντονες καταστάσεις φόβου μπορούν να μας ωθήσουν σε ανορεξία.
Κατάθλιψη
Η κατάθλιψη και η έντονη αρνητική σκέψη, όπως και η συναισθηματική μας κατάσταση μετά από βίωμα τραύματος είναι πιθανό να οδηγήσουν επίσης στην αδιαφορία για τη διατροφή εξαντλώντας περαιτέρω το σώμα μας και κρατώντας μας σε δυσθυμία και ανησυχία. Επίσης, οι συναισθηματικές αυτές καταστάσεις φαίνεται να προκαλούν συχνά και έντονες λιγούρες για ζάχαρη. Ακόμα και μετά από ένα καλό γεύμα, είναι δυνατό να συνεχίσουμε να αναζητούμε «κάτι ακόμα να βάλουμε στο στόμα μας», και στρεφόμαστε προς γλυκά και παγωτά.
Θυμός
Ένα άλλο έντονο συναίσθημα που μπορεί να διαταράσσει τη διατροφή μας είναι ο θυμός. Όταν βιώνουμε μία έκρηξη θυμού κατά τη διάρκεια μιας λογομαχίας ή ως αντίδραση σε κάτι που συμβαίνει στη ζωή μας, αυτόw ο θυμός καίει ενέργεια. Ίσως, λοιπόν, να στρεφόμαστε στην κατανάλωση φαγητού σε μία προσπάθεια να αναπληρώσουμε τις δυνάμεις που νιώθουμε ότι ξοδέψαμε. Η σκέψη μας εδώ εστιάζεται στο πώς να ενισχύσουμε τον εαυτό μας για να αντιμετωπίσει τη δύσκολη κατάσταση. Ωστόσο επειδή καταλήγουμε να φορτώνουμε το σώμα μας με θερμίδες που δε χρειάζεται, το αποτέλεσμα είναι να χάνουμε την ευκαιρία να αντιμετωπίσουμε δημιουργικά το θέμα που μας απασχολεί και να ρίχνουμε τον εαυτό μας στο φαύλο κύκλο της κακής διατροφής.
Οι έρευνες δείχνουν ότι ο θυμός είναι η κινητήριος δύναμη στο λεγόμενο επαναστατικό τύπο, δηλαδή σε αυτόν που προσπαθεί να πάει κόντρα σε καταστάσεις που θεωρεί αντίξοες και εχθρικές. Στο βαθμό που μία τέτοια τάση για επαναστατικότητα υιοθετηθεί ως καθημερινή λειτουργία, είναι δυνατό να οδηγεί το άτομο σε ξεσπάσματα στο φαγητό ως εκτόνωση και προσπάθεια για ανάκαμψη.
Ενοχή- Ντροπή
Η ενοχή και η ντροπή είναι επίσης από τα αρνητικά συναισθήματα που σε έντονο βαθμό μπορούν να διαταράσσουν τη διατροφή μας. Οταν τα βιώνουμε σε μικρότερο βαθμό μπορούν να μας βοηθήσουν στο να εκτιμούμε πότε γίνεται μία αδικία και να προσπαθούμε να επανορθώσουμε. Σε ακραία μορφή, όμως, μπορεί να μας οδηγήσει σε ακινητοποίηση ή σε παρορμητική συμπεριφορά. Η εκτεταμένη εμμονική σκέψη για τις αποτυχίες ή τις ατυχίες στη ζωή δε μπορεί παρά να καταλήγει στην αίσθηση πικρίας και στην κατάθλιψη.
Τέτοιου είδους έντονα συναισθήματα μπορεί να οδηγήσουν σε διαταραγμένη διατροφή, όπου το άτομο να νιώθει υποχρεωμένο να επιβάλλει στον εαυτό του υπερβολικούς κανόνες γύρω από το φαγητό, μη αποδεχόμενο ότι «του αξίζει» μία καλή διατροφή. Πολλές φορές βρίσκουμε τα ενοχικά άτομα να ταλαντεύονται για χρόνια μεταξύ υπερφαγίας και νηστείας και να εμπλέκονται στις λεγόμενες δίαιτες γιο-γιο. Η σκέψη φαίνεται να τείνει προς την καταστροφολογία και το άτομο μοιάζει να αξιολογεί τα πάντα με τον πλέον δυσμενή και απαισιόδοξο τρόπο.
Τρόποι διαχείρισης της σύνδεσης συναισθημάτων- διατροφής
Για να αποφύγουμε τη διατάραξη της διατροφής μας από έντονα συναισθήματα που ίσως νιώθουμε, είναι σημαντικό να ακολουθήσουμε κάποιους βασικούς κανόνες:
- Να κατανοήσουμε πως το φαγητό δεν είναι εχθρός μας. Είναι απαραίτητο για την υγεία μας και την επιβίωσή μας
- Να φροντίζουμε για την απόλαυση του φαγητού σε κάθε γεύμα μας: να έχουμε ποικιλία στις τροφές μας και να μη φτιάχνουμε λίστες με απαγορευμένα φαγητά.
- Να φροντίζουμε να τρεφόμαστε με ικανοποιητικές ποσότητες τροφής, γιατί οι δίαιτες που μας αφήνουν να νιώθουμε στερημένοι και πεινασμένοι, είναι καταδικασμένες σε αποτυχία. Είναι απολύτως σημαντικό να νιώθουμε χορτάτοι στο τέλος ενός γεύματος και να έχουμε προσφέρει στο σώμα μας τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται για τη λειτουργία του.
- Επίσης, σημαντικό είναι να φροντίζουμε να κρατάμε θετική στάση απέναντι στο εαυτό μας και τη διατροφή μας. Σταματάμε τις αρνητικές σκέψεις και μιλάμε θετικά για τη συμπεριφορά μας και το σώμα μας.
- Να τρώμε συνειδητά και να ελέγχουμε αν πραγματικά πεινάμε ή αν βιώνουμε κάποιο έντονο συναίσθημα που χρειάζεται εκτόνωση.
- Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να φροντίσουμε να μειώσουμε το στρες στη ζωή μας και να εκτονώνουμε τις αρνητικές του συνέπειες με υγιείς και δημιουργικούς τρόπους.
