Αλήθεια, τι σας έρχεται στον νου όταν ακούτε τη φράση «διωτικό συμφωνητικό»; Μαντεύω ότι η λέξη κλειδί, που καθορίζει τις σκέψεις σας, είναι η λέξη «ιδιωτικό», δηλαδή μεταξύ δύο ή περισσότερων προσώπων. Με άλλα λόγια, μια σύμβαση μεταξύ μας, και σκέφτεστε ότι «φιλαράκια είμαστε», "συνεργάτες είμαστε" και άρα θα τα βρούμε εύκολα και απλά μεταξύ μας. Κι εδώ πέφτουμε στην παγίδα, διότι ένα ιδιωτικό συμφωνητικό μπορεί να μας δεσμεύει για περισσότερο χρόνο από όσον νομίζουμε και σε μεγαλύτερη έκταση από αυτήν, που επιθυμούμε ή να είναι άκυρο. Σημειωτέον, «ιδιωτικό συμφωνητικό», «συμφωνητικό», «σύμβαση», «δικαιοπραξία» είναι λέξεις, που περιγράφουν το ίδιο πράγμα.
Tι να προσέξουμε κατά τη σύναψη ενός ιδιωτικού συμφωνητικού;
Περιορισμοί σε ένα ιδιωτικό συμφωνητικό
Μεγάλη προσοχή χρειάζεται να δώσουμε στο είδος της συμφωνίας μεταξύ των συμβαλλομένων μερών, η οποία αποτελεί το αντικείμενο του ιδιωτικού συμφωνητικού. Στο δίκαιό μας ισχύει η αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων, η οποία θεμελιώνεται στο άρθρο 5§1 του Συντάγματος. Δηλαδή, όπως μας έλεγαν και στο Πανεπιστήμιο, αντικείμενο μιας συμφωνίας μπορεί να είναι οτιδήποτε, ακόμα και η πώληση γης στο φεγγάρι, το εάν και κατά πόσον αυτή η συμφωνία μπορεί να υλοποιηθεί είναι άλλο ζήτημα. Η ελευθερία των συμβάσεων, όπως και κάθε άλλο δικαίωμα, υπόκειται στον τριπλό περιορισμό του άρθρου 5§1 του Συντάγματος.
Δηλαδή, το περιεχόμενο της σύμβασης:
- δεν πρέπει να προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων
- δεν πρέπει να αντίκειται στο Σύνταγμα και στους σύμφωνους με αυτό νόμους
- δεν πρέπει να είναι αντίθετο προς τα χρηστά ήθη, δηλαδή, δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ιδιωτικού συμφωνητικού η τέλεση εγκληματικών πράξεων, ο υπέρμετρος περιορισμός των δικαιωμάτων των αντισυμβαλλομένων, η αντίθεση στο νόμο κτλ.
Για παράδειγμα, ένας διαιτολόγος-διατροφολόγος θέλει να αγοράσει ένα ακίνητο για να το αξιοποιήσει ως επαγγελματικό χώρο. Δεν μπορεί όμως να το αποκτήσει από τον πωλητή με ιδιωτικό συμφωνητικό, διότι αυτό θα ήταν αντίθετο με το άρθρο 1033 του Αστικού Κώδικα, το οποίο προβλέπει ότι για τη μεταβίβαση της κυριότητας ακινήτου χρειάζεται συμβολαιογραφικό έγγραφο και μεταγραφή αυτού. Ο νόμος είναι αυτός, που ορίζει τις περιπτώσεις, όπου για να είναι έγκυρη μια σύμβαση απαιτείται η τήρηση συγκεκριμένου τύπου, όπως π.χ. συμβολαιογραφικό έγγραφο και μεταγραφή αυτού.
Το είδος του ιδιωτικού συμφωνητικού
Ο τίτλος του ιδιωτικού συμφωνητικού δεν καθορίζει απαραίτητα και το είδος του. Κι όμως είναι αλήθεια! Τα δικαστήρια, σε πολλές αποφάσεις τους αποφαίνονται ότι δεν έχει σημασία ο τίτλος, που δίνουν τα συμβαλλόμενα μέρη στο μεταξύ τους ιδιωτικό συμφωνητικό, αλλά το περιεχόμενο του ιδιωτικού συμφωνητικού καθορίζει και το είδος αυτού. Παραδείγματος χάριν, μπορεί τα συμβαλλόμενα μέρη να ονομάσουν ένα ιδιωτικό συμφωνητικό «σύμβαση έργου» αλλά στην ουσία να πρόκειται για σύμβαση παροχής εξαρτημένης εργασίας, η οποία παρέχει στον εργαζόμενο όλα τα δικαιώματα και αντιστοίχως στον εργοδότη όλες τις υποχρεώσεις του εργατικού δικαίου, όπως δώρα, επιδόματα, ασφάλιση κτλ..
Φανταστείτε ένα γυμναστήριο να ζητήσει από έναν διαιτολόγο-διατροφολόγο να του φτιάξει 5 προγράμματα διατροφής, για 5 συγκεκριμένους πελάτες του άπαξ. Αυτή μπορεί να είναι μια σύμβαση έργου. Μπορεί όμως στην πορεία, να καταλήξει το γυμναστήριο να απασχολεί καθημερινά τον διαιτολόγο-διατροφολόγο και μέσα στο χώρο του γυμναστηρίου και να του ζητά συγκεκριμένες εργασίες, όπως το να συμβουλεύει τους πελάτες τους, να φτιάχνει συγκεκριμένα προγράμματα διατροφής κτλ.. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να έχουμε σύμβαση εξαρτημένης εργασίας. Δηλαδή, ο διαιτολόγος-διατροφολόγος να εργάζεται ως υπάλληλος στο εν λόγω γυμναστήριο.
Διάρκεια ισχύος του ιδιωτικού συμφωνητικού
Ούτε στο θέμα της διάρκειας ισχύος ενός ιδιωτικού συμφωνητικού πρέπει να ξεγελιέστε. Μπορεί μερικές συμβάσεις να μην έχουν περιορισμούς σε αυτό το ζήτημα και να θέτουμε όσο χρόνο ισχύος επιθυμούμε, ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις ο νόμος ορίζει συγκεκριμένα πράγματα. Επίσης, είναι συχνό φαινόμενο να αλλάζει η νομοθεσία, μεταβάλλοντας ό,τι ίσχυε προηγουμένως, όπως στην περίπτωση των συμβάσεων επαγγελματικής μίσθωσης. Μέχρι την θεση σε ισχύ του νόμου 4242/2014, προβλεπόταν μεταξύ άλλων ότι η σύμβαση επαγγελματικής μίσθωσης θα ίσχυε για 12 έτη, ακόμα και αν τα μέρη της συμφωνούσαν για βραχύτερο ή για αόριστο χρονικό διάστημα. Έκτοτε, το διάστημα αυτό έχει γίνει 3 έτη.
Συμβαλλόμενα μέρη
Ένα σημαντικό ζήτημα, μεταξύ αλλων, αναφορικά με τα συμβαλλόμενα μέρη σε ένα ιδιωτικό συμφωνητικό, είναι αυτά να έχουν ικανότητα για δικαιοπραξία, δηλαδή ο νόμος να τους επιτρέπει να συνάπτουν τη συγκεκριμένη σύμβαση. Διαφορετικά η σύμβαση είναι άκυρη. Παραδείγματος χάριν, εάν το συμβαλλόμενο μέρος είναι φυσικό πρόσωπο πρέπει αυτό να είναι ενήλικας (εκτός από κάποιες περιπτώσεις) και να μην έχει τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση για τη σύναψη της συγκεκριμένης σύμβασης.
Εάν το συμβαλλόμενο μέρος είναι νομικό πρόσωπο (εταιρεία), πρέπει το φυσικό πρόσωπο, που συνάπτει τη σύμβαση να είναι στην διοίκηση του νομικού προσώπου, να ενεργεί στο όνομα και για λογαριασμό του νομικού προσώπου και εντός των ορίων, που του έχει θέσει το νομικό πρόσωπο. Π.χ. δεν μπορεί ο υπάλληλος-μεταφορέας μιας εταιρείας να συνάψει ιδιωτικό συμφωνητικό μίσθωσης γραφείων για λογαριασμό της εταιρείας.
Αρμόδια δικαστήρια και εφαρμοστέο δίκαιο
Ένα ακόμα αγκάθι στη σύναψη ενός ιδιωτικού συμφωνητικού αποτελεί ο καθορισμός των δικαστηρίων, τα οποία θα είναι αρμόδια να επιλύσουν τις όποιες διαφορές τυχόν προκύψουν ανάμεσα στα συμβαλλόμενα μέρη και το δίκαιο, που θα τα δεσμεύει. Περιττό να τονίσω ότι για συμβάσεις, που συνάπτονται και εφαρμόζονται στην Ελλάδα επιβάλλεται να είναι εφαρμοστέο το ελληνικό δίκαιο. Όσον αφορά την αρμοδιότητα των δικαστηρίων, συνήθως καθορίζεται από τον τόπο εκπλήρωσης της σύμβασης ή από τον τόπο, όπου βρίσκεται το ακίνητο.
Εν κατακλείδι
Χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή κατά τη σύναψη ενός ιδιωτικού συμφωνητικού και καλό είναι να συμβουλευόμαστε τον δικηγόρο μας, προτού κάνουμε κινήσεις, για τις οποίες μετά θα χτυπάμε το κεφάλι μας στον τοίχο.
