Ο Δείκτης Σωματικής Μάζας (ΔΣΜ) είναι το πιο πολυχρησιμοποιημένο εργαλείο στην κλινική πρακτική αντιμετώπισης της παχυσαρκίας. Ουσιαστικά, η πρώτη παρατήρηση συσχέτισης βάρους και ύψους έγινε από τον Quetelet το 1835. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, ο Keys και οι συνεργάτες του προσπάθησαν να αξιολογήσουν τη σχέση που είχε ανακαλύψει ο Quetelet (βάρος/ύψος2). Διαπίστωσαν λοιπόν, ότι ο λόγος αυτός είχε την καλύτερη συσχέτιση, όσον αφορά τη σωματική σύσταση, με τα αποτελέσματα που έδιναν οι μετρήσεις δερματοπτυχών και άλλοι άμεσοι τρόποι μέτρησης της σωματικής σύστασης.
Από τότε, ο ΔΣΜ, όντας το πιο ευρύ και πρακτικό εργαλείο για την αξιολόγηση της σωματικής σύστασης και της παχυσαρκίας, αμφισβητήθηκε έντονα. Ο ισχυρισμός της ανεξάρτητης σχέσης βάρος/ύψος2 με το ύψος, στον οποίο στηρίχτηκαν οι προαναφερόμενοι επιστήμονες, ήταν το πρώτο κομμάτι που συζητήθηκε εκτενώς. Η δύναμη στην οποία πρέπει να υψωθεί το ύψος για να διατηρηθεί η ανεξάρτητη αυτή σχέση, φαίνεται ότι εξαρτάται από τον πληθυσμό που κάθε φορά μελετάται (Benn index -> βάρος/ύψος^β, β->μεταβλητή που εξαρτάται από τον μελετόμενο πληθυσμό).
Κατεβάστε Δωρεάν την παρουσίαση: 14 slides για να μιλήσετε για την εικόνα σώματος! [PPT]
Ποια είναι η σχέση του με τη σωματική σύσταση και το λιπώδη ιστό;
Η εντονότερη όμως αμφισβήτηση ήλθε, όταν εξετάστηκε η σχέση του ΔΣΜ με τη σωματική σύσταση και το λιπώδη ιστό. Οι δημιουργοί του δείκτη διαπίστωσαν, ότι αν θεωρήσουν τον λιπώδη ιστό ως το πηλίκο της λιπώδους μάζας/βάρος, ο λιπώδης ιστός σχετίζεται ισχυρά με το λόγο βάρος/ύψοςβ, όταν το β είναι ίσο με 2. Η διαπίστωση όμως αυτή δεν είναι πλήρως αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα. Σε συγκεκριμένες ομάδες ατόμων, όπως οι νέοι, οι ηλικιωμένοι, οι υπέρβαροι και οι παχύσαρκοι, οι αντιφάσεις είναι έντονες. Επιπρόσθετα, ο ορισμός του ΔΣΜ υπονοεί, αν και όχι ξεκάθαρα, ότι άτομα ίδιου ΔΣΜ αλλά διαφορετικού ύψους έχουν περίπου ίδια ποσά μυϊκής μάζας, οστών και όλων των υπολοίπων συστατικών του σώματος, με μόνη μεταβλητή τη λιπώδη μάζα.
Η διαμάχη οδήγησε σε πολυάριθμες μελέτες
Έγινε λοιπόν μια προσπάθεια αξιολόγησής του, ενώ ταυτόχρονα, συγκρίθηκε και με ποικίλα εργαλεία, που κατά καιρούς έχουν χρησιμοποιηθεί για την αξιολόγηση της σωματικής σύστασης. Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκε ένας καινούργιος δείκτης αξιολόγησης της λιπώδους μάζας. Ο δείκτης αυτός ονομάζεται Δείκτης Σωματικού Λίπους (BAI - > Body Adiposity Index) και ορίζεται από την εξίσωση: ΔΣΛ = (περιφέρεια γοφών)/ (ύψος)1,5 – 18 (ΒΑΙ = (hip circumference in centimetres) / (height in metres) 1.5 − 18). Στις έρευνες αυτές λοιπόν, προστέθηκε και ο ΔΣΛ.
Ποια είναι τα αποτελέσματα των μελετών;
Δυστυχώς οι μελέτες, που έχουν ασχοληθεί με την αξιοπιστία των δεικτών, που αξιολογούν τη σωματική σύσταση χωρίς απευθείας μέτρησής της (BMI, BAI, WC, HC), καταλήγουν σε διφορούμενα συμπεράσματα. Για παράδειγμα, οι Heymsfield et al., το 2007, υποστήριξαν την αξιοπιστία του ΔΣΜ στην έμμεση μέτρηση της σωματικής σύστασης. Οι ίδιοι ερευνητές, σε μετέπειτα έρευνά τους (Heymsfield et al., 2009), διαπίστωσαν ότι ο ΔΣΜ μπορεί να αξιολογήσει τόσο τη λιπώδη όσο και τη μυική μάζα. Παρ’ όλα αυτά, συνέστησαν την εύρεση και άλλων δεικτών που να αξιολογούν τη σωματική σύσταση.
Όσον αφορά το ΔΣΛ, οι Bergman et al., το 2011, συγκρίνοντας τις τιμές του δείκτη με τις τιμές που πήραν μετρώντας την απορρόφηση ακτίνων Χ διπλής ενέργειας (DEXA), κατέληξαν στην υπεράσπιση της αξιοπιστίας του παραπάνω δείκτη, για τη μέτρηση του ποσοστού της λιπώδους μάζας. Στον αντίποδα, οι Lόpez et al., το 2012, θεώρησαν ότι ο ΔΣΛ δεν υπερισχύει έναντι του ΔΣΜ. Την ίδια χρονιά (2012), τον ισχυρισμό αυτό υποστήριξαν οι Lemacks et al., και οι Geliebter et al., αφού οι μελέτες τους διαπίστωσαν μειονεκτήματα στη χρήση του σε υπέρβαρες, παχύσαρκες και νοσηρά παχύσαρκες γυναίκες. Όμως, ακόμη και έρευνες που κατέληξαν στην υπεροχή του ΔΣΛ έναντι του ΔΣΜ, δε τον θεωρούν αξιόπιστο εργαλείο στη μέτρηση λιπώδους μάζας ατόμων με χαμηλές τιμές της.
Συμπερασματικά
Φαίνεται λοιπόν, πως η έρευνα στο θέμα των δεικτών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την έμμεση αξιολόγηση της σωματικής σύστασης πρέπει να συνεχιστεί. Μέχρι τη στιγμή που οι ερευνητές θα καταλήξουν σε κάποιο αξιόπιστο δείκτη, θα ήταν συνετό, οι ήδη υπάρχοντες δείκτες να συνδυάζονται. Ίσως, ο συνδυασμός των δεικτών αυτών να μπορεί να βοηθήσει τους επιστήμονες για την καλύτερη αξιολόγηση στην καθημερινή πρακτική.
