Τι είναι το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου;
Το σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου (ΣΕΕ) ή συχνά γνωστό και ως «σπαστική κολίτιδα» αποτελεί μία πολύ συχνή διαταραχή, με παγκόσμια επίπτωση 10-20%. Αποτελεί μάλιστα την καλύτερα αναγνωρισμένη λειτουργική διαταραχή.
Οι γυναίκες προσβάλλονται συχνότερα από τους άντρες (2:1), διαφορά όμως που φαίνεται ότι σχετίζεται με το πολιτισμικό υπόβαθρο κάθε λαού, αφού σε χώρες όπως η Ινδία περισσότεροι άνδρες εμφανίζουν συμπτώματα συμβατά με ΣΕΕ.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Τα συμπτώματα του συνδρόμου είναι χρόνια και ενοχλητικά επιδρώντας αρνητικά στην καθημερινότητα των ασθενών, στην παραγωγικότητα αλλά και στην οικονομία μιας χώρας. Επειδή όμως τα συμπτώματα είναι κοινά με μεγάλο αριθμό άλλων νοσημάτων, η διάγνωση του ΣΕΕ για καιρό απαιτούσε πολλαπλές εξετάσεις για τους ασθενείς με σχετικά συμπτώματα για τον αποκλεισμό άλλων νοσημάτων.
Πρόοδοι στην έρευνα βοήθησαν ώστε να καθοριστούν οδηγίες που συνηγορούν στη θετική διάγνωση της νόσου, χωρίς την ανάγκη για υπερβολικές εργαστηριακές εξετάσεις.
Από το 1978 έως και σήμερα, διεθνείς ομάδες ειδικών στις λειτουργικές γαστρεντερικές διαταραχές έχουν συγκεντρωθεί και έχουν αναπτύξει κριτήρια βασισμένα στα συμπτώματα των ασθενών, γνωστά ως κριτήρια Ρώμης (Ρώμης Ι, ΙΙ και ΙΙΙ).
Στόχος των αναθεωρήσεων ήταν να κάνουν τα αρχικά κριτήρια περισσότερο πρακτικά στην κλινική πράξη σε σχέση με τα προηγούμενα.
Διαγνωστικά κριτήρια Ρώμης ΙΙΙ για το ευερέθιστο έντερο
Τουλάχιστον 3 μήνες, με έναρξη τουλάχιστον προ 6 μηνών, υποτροπιάζοντος κοιλιακού άλγους ή δυσφορίας (δυσάρεστο αίσθημα που δε μπορεί να χαρακτηριστεί πόνος) που σχετίζονται με δύο ή περισσότερα από τα παρακάτω:
- Βελτίωση με αφόδευση και/ή
- Έναρξη σχετιζόμενη με αλλαγή στη συχνότητα των κενώσεων και/ή
- Έναρξη σχετιζόμενη με αλλαγή στην εμφάνιση των κοπράνων
Υποστηρικτικά συμπτώματα της διάγνωσης είναι:
- το αίσθημα ατελούς κένωσης
- η ύπαρξη βλέννας στις κενώσεις
- το αίσθημα πληρότητας
- ο μετεωρισμός κοιλίας
Μπορεί να συνυπάρχει δυσκοιλιότητα (< 3 κενώσεις εβδομαδιαίως), με σκληρά κόπρανα ή διάρροια (> 3 κενώσεις την ημέρα), με χαλαρά ή υδαρή κόπρανα και έντονη έπειξη για αφόδευση.
Σε ποιους τύπους διακρίνεται;
Το ΣΕΕ για λόγους πρακτικούς διακρίνεται σε 4 τύπους:
- ΣΕΕ με διάρροια
- ΣΕΕ με δυσκοιλιότητα
- ΣΕΕ με εναλλαγές διάρροιας και δυσκοιλιότητας
- ΣΕΕ με πόνο/μετεωρισμό
Άλλα συμπτώματα
Αξιοσημείωτο είναι ότι ασθενείς με ΣΕΕ σε μεγάλο ποσοστό αναφέρουν και συμπτώματα εκτός παχέος εντέρου, όπως:
- πόνο στο θώρακα, τη ράχη ή την πύελο
- κόπωση και καταβολή
- αϋπνία
- μυαλγία
- κεφαλαλγία
- ζάλη και αίσθημα λιποθυμίας
- δυσκολία συγκέντρωσης
- δυσμηνόρροια
- δυσπαρευνία
- μείωση της libido
- διαταραχές της ουροδόχου κύστης
Αρκούν τα κριτήρια Ρώμης για τη διάγνωση;
Τα κριτήρια της Ρώμης σε συνδυασμό με προσεκτική λήψη ιστορικού και λεπτομερή κλινική εξέταση, συνήθως αρκούν για τη διάγνωση.
Εφόσον δεν υπάρχουν τα παρακάτω είναι εφικτή η θετική διάγνωση της νόσου και η έναρξη θεραπείας
- απώλεια βάρους
- νυχτερινά συμπτώματα
- αιμορραγία από το ορθό
- μεγάλη ηλικία (> 50)
- οικογενειακό ιστορικό κακοήθειας
- παθολογικός εργαστηριακός έλεγχος (για παράδειγμα αναιμία)
- παθολογική κλινική εξέταση
Αν υπάρχει οποιοδήποτε παθολογικό εύρημα, ή αν δεν υπάρξει ανταπόκριση στην αγωγή, χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση. Η κολονοσκόπηση απαιτείται όταν υπάρχουν ενδείξεις οργανικής νόσου ανεξαρτήτως ηλικία και σε όλα τα άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών.
Παθοφυσιολογία της νόσου
Όσον αφορά το παθοφυσιολογικό υπόβαθρο της νόσου φαίνεται ότι στην ανάπτυξή της συμμετέχουν η γενετική προδιάθεση ενός ατόμου, περιβαλλοντολογικοί και ψυχολογικοί παράγοντες. Συνχά ΣΕΕ αναπτύσσεται μετά από επεισόδιο γαστρεντερίτιδας (εντερικής λοίμωξης) και τότε χαρακτηρίζεται και ως μεταλοιμώδες σύνδρομο.
Ποιος ο ρόλος των τροφίμων;
Ο ρόλος των τροφίμων παραμένει αδιευκρίνιστος. Η αναγνώριση πραγματικής δυσανεξίας σε τρόφιμα είναι πολύ δύσκολη, ενώ και ο περιορισμός της δίαιτας είναι δύσκολο να εφαρμοσθεί.
Από τους μηχανισμούς που θεωρούνται ότι συμμετέχουν στην παθοφυσιολογία του ΣΕΕ, τα σημαντικότερα στοιχεία σχετίζονται με το ρόλο της σεροτονίνης στο γαστρεντερικό, μιας ουσίας απαραίτητης στην επικοινωνία μεταξύ εντερικού και κεντρικού νευρικού συστήματος, συμβάλλοντας έτσι στη φυσιολογική εντερική λειτουργία.
Τι συμπεριλαμβάνεται στη διαφορική διάγνωση του ΣΕΕ;
Στη διαφορική διάγνωση του ΣΕΕ συμπεριλαμβάνονται:
- η αγχώδης συνδρομή
- ο καρκίνος του παχέος εντέρου
- τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου
- το σύνδρομο υπερανάπτυξης μικροβίων
- οι παρασιτώσεις
- οι φαρμακευτικές ανεπιθύμητες ενέργειες (π.χ. από λήψη υπακτικών)
- γυναικολογικές παθήσεις (ενδομητρίωση)
- απλή δυσκοιλιότητα
- υπολακτασία
- δυσανεξία σε υδατάνθρακες
- σύνδρομα δυσαπορρόφησης
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται για τον αποκλεισμό της κοιλιοκάκης (δυσανεξία στη γλουτένη), ο οποίος θα πρέπει να γίνεται σε κάθε ασθενή με συμπτωματολογία ΣΕΕ του τύπου διάρροιας.
Πότε επιδεινώνονται τα συμπτώματα;
Επιδείνωση των συμπτωμάτων της νόσου αναφέρεται από τους ασθενείς συνήθως κατά τη διάρκεια περιόδων στρες.
Επίσης, η λήψη σοκολάτας, καφέ, αλκοόλ, τσαγιού, εσπεριδοειδών, σιτηρών και οσπρίων μπορεί να πυροδοτήσει τα συμπτώματα χωρίς όμως να σημαίνει ότι ο περιορισμός της λήψης των τροφών αυτών, θα οδηγήσει απαραίτητα και σε βελτίωση των ασθενών.
Άλλοι παράγοντες που πυροδοτούν τα συμπτώματα είναι οι διαταραχές θρέψης, τα φάρμακα, οι λοιμώξεις, οι ορμονικές αλλαγές (εμμηνορυσιακός κύκλος) και οι αλλαγές εποχών.
Ποια η θεραπεία;
Η πολυσυμπτωματική φύση της νόσου οδηγεί στη δοκιμή διαφόρων θεραπειών ώστε να αντιμετωπιστεί όλο το φάσμα του συνδρόμου.
Πολλά από τα φάρμακα όμως που χρησιμοποιούνται μπορεί να προκαλέσουν ανεπιθύμητες ενέργειες μερικές από τις οποίες μάλιστα μιμούνται την ίδια τη νόσο (για παράδειγμα οι φυτικές ίνες προκαλούν μετεωρισμό, τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά προκαλούν δυσκοιλιότητα).
Αύξηση φυτικών ινών
Οι διατροφικές συμβουλές αφορούν την αύξηση των φυτικών ινών στους δυσκοίλιους και τη μείωση των φυτικών ινών στους ασθενείς με διάρροια ή μετεωρισμό. Η μείωση λιπαρών τροφών είναι χρήσιμη, αφού αυτές ενισχύουν τα κινητικά αντανακλαστικά του εντέρου.
Λοπεραμίδη για τη διάρροια
Για τη διάρροια μπορεί να χορηγηθεί λοπεραμίδη, όταν είναι έντονη και ενοχλητική.
Σπασμολυτικά
Τα σπασμολυτικά είναι τα συχνότερα αναγραφόμενα φάρμακα και δρουν προκαλώντας χάλαση λείων μυών και αναστολή της κινητικότητας του παχέος εντέρου.
Προβιοτικά
Η χρήση προβιοτικών (προϊόντων που περιέχουν ζωντανά ή εξασθενημένα βακτήρια που έχουν θετική επίδραση στο έντερο) είναι ένα πεδίο με πρόσφατη ανάπτυξη.
Ψυχοθεραπεία
Τέλος, δεδομένου ότι ορισμένοι από τους πάσχοντες εμφανίζουν συμπτώματα ψυχολογικής επιβάρυνσης, θα μπορούσαν ενδεχομένως να ωφεληθούν από τη ψυχοθεραπεία ή τη χορήγηση χαμηλής δόσης τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών.
Συμπερασματικά..
Πρόοδοι στην έρευνα τις τελευταίες δεκαετίες δείχνουν το δρόμο προς την καλύτερη κατανόηση της παθοφυσιολογίας του ΣΕΕ και την ανάπτυξη σταθερής, βασισμένης στα συμπτώματα, προσέγγισης με στόχο τη θετική διάγνωση και την ανάπτυξη νέων θεραπευτικών επιλογών που να αντιμετωπίζουν τα πολλαπλά συμπτώματα της νόσου.
Αν και παραμένουν πολλά αναπάντητα ερωτήματα σε ότι αφορά το ευερέθιστο έντερο, ελπίζεται ότι σύντομα θα υπάρξει πρόοδος στην αντιμετώπισή του.
Αναδημοσίευση από το περιοδικό Ευεξία & Διατροφή. Τεύχος 30 ΜΑΡ - ΑΠΡ 2008, 16
