Με τον όρο παχυσαρκία, αναφερόμαστε σε μια κλινική κατάσταση, όπου η αυξημένη συσσώρευση λίπους, οδηγεί σε αρνητικές συνέπειες στην υγεία (ΔΜΣ> 30 kg/m2). Η παχυσαρκία αποτελεί την πιο διαδεδομένη διατροφική διαταραχή στις αναπτυγμένες χώρες και συνδέεται με αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα. Τα περισσότερα συνωδά νοσήματα της παχυσαρκίας συσχετίζονται με μεταβολικές διαταραχές. Οι παχύσαρκοι άνθρωποι παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων και διαβήτη τύπου 2.
Παχύσαρκοι αλλά υγιείς;…...
Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, παρατηρείται παρά το αυξημένο σωματικό βάρος, απουσία μεταβολικών διαταραχών. Η ομάδα των ατόμων αυτών χαρακτηρίζεται με τον όρο «μεταβολικά υγιείς παχύσαρκοι». Η ομάδα αυτή των παχύσαρκων ατόμων υπολογίζεται πάνω από το 25% του πληθυσμού των παχύσαρκων. Σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει, οι μεταβολικά υγιείς παχύσαρκοι συγκριτικά με τους παχύσαρκους που εμφανίζουν μεταβολικές διαταραχές, έχουν μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 και στεφανιαίας νόσου. Επιπλέον, εμφανίζουν φυσιολογική ευαισθησία των ιστών στην ινσουλίνη όπως και τα άτομα με φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος.
Αίτια
Τα αίτια του φαινομένου αυτού δεν είναι σαφή. Έχουν μελετηθεί διάφορες μεταβολικές παράμετροι που συσχετίζονται με την παχυσαρκία. Ορισμένες μελέτες, συνδέουν το φαινόμενο με το σπλαχνικό λίπος, που εμφανίζεται μειωμένο στα μεταβολικά υγιή αλλά παχύσαρκα άτομα. Έχουν μελετηθεί επίσης και τα επίπεδα της γλυκόζης στο πλάσμα του αίματος σε νηστεία, τα επίπεδα της ινσουλίνης σε κατάσταση νηστείας, αλλά και δείκτες υπολογισμού της αντίστασης στην ινσουλίνη (HOMA –IR homoeostatic model assessment-insulin resistance ) σε μεταβολικά υγιή και μη παχύσαρκα άτομα. Τα μεταβολικά υγιή αλλά παχύσαρκα άτομα, εμφανίζουν χαμηλότερα επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης σε κατάσταση νηστείας, καλύτερη ανοχή στην γλυκόζη και χαμηλότερη πίεση αίματος.
Επιπλέον, έχει μελετηθεί ο ρόλος της αντιδρώσας πρωτεΐνης (PRC) η οποία, λόγω της ευαισθησίας της, χρησιμοποιείται ως δείκτης ύπαρξης φλεγμονής στον οργανισμό. Άτομα με αυξημένα επίπεδα της πρωτεΐνης αυτής εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων. Κατά καιρούς έχουν συσχετισθεί και άλλοι δείκτες φλεγμονής αλλά και η παρουσία αδιποκινών (ουσιών που παράγονται από τον λιπώδη ιστό) στον ορό του αίματος με το φαινόμενο των μεταβολικά υγιών παχύσαρκων ατόμων.
Παχυσαρκία και απώλεια βάρους
Η απώλεια βάρους αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στη διατήρηση της υγείας και την πρόληψη και στην αντιμετώπιση των ασθενειών που προκαλεί το υπερβάλλον σωματικό βάρος. Απώλεια του 10% του σωματικού βάρους οδηγεί σε βελτίωση του γλυκαιμικού (βελτίωση της αντίστασης των ιστών στην ινσουλίνη, μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα) και του λιπιδαιμικού προφίλ (μείωση ολικής και LDL-χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων). Η απώλεια και η διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους μπορεί να προλάβει την εκδήλωση νοσημάτων που συνοδεύουν την παχυσαρκία ακόμα και να τα θεραπεύσει.
Όμως σε μεταβολικά υγιείς παχύσαρκους, ποιο το όφελος της απώλειας βάρους;
Σε μελέτη που έγινε με δείγμα παθολογικά παχύσαρκους αλλά και μεταβολικά υγιείς παχύσαρκους και δημοσιεύτηκε στο Diabetes Care εκτιμήθηκαν οι αλλαγές που επιφέρει η απώλεια βάρους στα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά, στην κατανομή του λιπώδους ιστού και σε καρδιο- μεταβολικούς παράγοντες κινδύνου.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η απώλεια βάρους οδήγησε σε μείωση του σωματικού βάρους, της περιμέτρου μέσης, του σπλαχνικού λίπους αλλά και του συνολικού λίπους στο σώμα και βελτίωση της ινσουλινοαντίστασης και στις δύο κατηγορίες παχύσαρκων ατόμων. Βέβαια η μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη ήταν μεγαλύτερη στους μεταβολικά ασθενείς παχύσαρκους
Η ινσουλίνη νηστείας ήταν ο μόνος παράγοντας μεταξύ των καρδιο- μεταβολικών δεικτών που βελτιώθηκε στους μεταβολικά υγιείς παχύσαρκους. Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο ίδιο περιοδικό, οι μεταβολικά υγιείς παχύσαρκοι με φυσιολογικά επίπεδα λιπιδίων και γλυκόζης στο αίμα και κανονική πίεση μπορούν να βελτιώσουν ακόμη περισσότερο την υγεία τους, αν μειώσουν το σωματικό τους βάρος.
Γενικά, η απώλεια βάρους στους μεταβολικά υγιείς παχύσαρκους σχετίζεται με βελτίωση των ανθρωπομετρικών χαρακτηριστικών, μείωση του λίπους του σώματος, αλλά και βελτίωση ορισμένων δεικτών που σχετίζονται με την εμφάνιση μεταβολικών διαταραχών.
Ωστόσο, εκτός από τα καρδιαγγειακά νοσήματα, το σωματικό βάρος ενοχοποιείται για μια σειρά άλλων παθήσεων, που υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής και αυξάνουν τη θνησιμότητα.
Ο υγιεινός τρόπος ζωής, η τήρηση ενός προγράμματος μεσογειακής διατροφής σε συνδυασμό με φυσική δραστηριότητα είναι σκόπιμο για την πρόληψη όχι μόνο μεταβολικών διαταραχών συσχετιζόμενων με την παχυσαρκία, αλλά και άλλων νοσημάτων που συνδέονται με αυτήν.
Η παχυσαρκία έχει συσχετισθεί
- με διάφορες μορφές καρκίνου (π.χ καρκίνο του μαστού, του ενδομητρίου και άλλες μορφές καρκινογένεσης),
- με μυοσκελετικά προβλήματα, λόγω του αυξημένου σωματικού βάρους
- με αυτοάνοσα νοσήματα (όπως η ουρική αρθρίτιδα),
- με εγκεφαλικά επεισόδια, • με ψυχιατρικές εκδηλώσεις,
- με εκδηλώσεις από το αναπνευστικό σύστημα,
- με χολολιθίαση κ.ά.
Σε κάθε περίπτωση, η τροποποίηση της διατροφικής συμπεριφοράς, με απώλεια και διατήρηση ενός σταθερού και φυσιολογικού σωματικού βάρους μπορούν να προλάβουν τα νοσήματα αυτά σε μεγάλο βαθμό. Συμπερασματικά, σε κάθε περίπτωση, η απώλεια βάρους αποτελεί την κύρια θεραπεία αντιμετώπισης της παχυσαρκίας και για τους παθολογικά παχύσαρκους, αλλά και για τους μεταβολικά υγιείς.
