Τα τελευταία χρόνια η συχνότητα εμφάνισης της παχυσαρκίας έχει αυξηθεί δραματικά. Σύμφωνα με στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πάνω από 1,5 δισεκατομμύριο άνθρωποι είναι σήμερα υπέρβαροι και σχεδόν 200 εκατομμύρια άντρες είναι παχύσαρκοι. Η παχυσαρκία είναι γνωστό ότι αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων χρόνιων νοσημάτων, όπως ο διαβήτης τύπου 2, το μεταβολικό σύνδρομο κ.ά. Επιπλέον, εκτιμάται ότι περίπου το 50% των παχύσαρκων αντρών μπορεί να εμφανίσουν χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης, το οποίο συνεπάγεται μεταβολικές και καρδιαγγειακές αλλαγές, που μπορεί να μειώσουν την ποιότητα της ζωής τους.
Επίπεδα Τεσοστερόνης και Παχυσαρκία
Πρόσφατα στοιχεία από δύο μεγάλες μελέτες, τη MassachusettsMaleAgingStudy και την EuropeanMaleAgingStudy, έδειξαν ότι άντρες οι οποίοι είχαν αυξημένο Δείκτη Μάζας Σώματος και αυξημένη περίμετρο μέσης ή λόγο περιμέτρου -μέσης προς ισχίο εμφάνισαν χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης, ανεξάρτητα από άλλους παράγοντες. Παρόμοια αποτελέσματα βρέθηκαν και σε μία άλλη μελέτη των Nielsenetal., όπου χρησιμοποιήθηκαν πιο ακριβείς μέθοδοι μέτρησης του κοιλιακού λίπους. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές βρήκαν ότι το ποσό του σπλαχνικού λίπους συσχετιζόταν αντιστρόφως και ανεξάρτητα με τα επίπεδα ολικής και ελεύθερης τεστοστερόνης. Εκτός από τα μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης σε άντρες οι οποίοι ήταν παχύσαρκοι, οι ερευνητές της MassachusettsMaleAgingStudyβρήκαν ότι οι άντρες οι οποίοι αρχικά είχαν φυσιολογικό σωματικό βάρος αλλά μέσα στα 9 περίπου χρόνια που διήρκησε η έρευνα έγιναν παχύσαρκοι παρουσίασαν σημαντική μείωση στα επίπεδα τεστοστερόνης. Επιπλέον, βρέθηκε ότι όσοι ήταν από την αρχή και παρέμειναν παχύσαρκοι στη διάρκεια της έρευνας, είχαν σημαντικά μεγαλύτερο ρυθμό μείωσης των επιπέδων τεστοστερόνης. Εκτός από τις έρευνες όπου έχει διαπιστωθεί ότι οι παχύσαρκοι άντρες έχουν χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης, αρκετές είναι και οι μελέτες όπου έχει βρεθεί ότι άντρες οι οποίοι είχαν αρχικά χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης με την πάροδο του χρόνου παρουσίασαν αυξημένα επίπεδα παχυσαρκίας. Είναι φανερό από τα παραπάνω ότι το συνολικό ποσό της λιπώδους μάζας και ιδιαίτερα το σπλαχνικό λίπος σχετίζονται με μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης στους άντρες. Αυτό όμως που δεν γνωρίζουμε με σαφήνεια είναι αν τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης προηγούνται ή είναι συνέπεια της παχυσαρκίας.
Υπνική Άπνοια, Παχυσαρκία και Χαμηλά Επίπεδα Τεστοστερόνης
Οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί οι οποίοι έχουν προταθεί ως υπεύθυνοι για τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης στην παχυσαρκία είναι πολλοί, όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη, η παραγωγή οιστρογόνων κ.ά. Αυτό που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, είναι ο ρόλος της υπνικής άπνοιας. Οι παχύσαρκοι άντρες, ιδιαίτερα όσοι έχουν αυξημένο σπλαχνικό λίπος, εμφανίζουν συχνά το Σύνδρομο Αποφρακτικής Άπνοιας Ύπνου (ΣΑΑΥ), το οποίο φαίνεται να παίζει ένα ανεξάρτητο ρόλο σε σχέση με την παχυσαρκία στη μείωση των επιπέδων της τεστοστερόνης. Σε υγιείς άντρες, υπάρχει αυξημένη έκκριση τεστοστερόνης κατά τη διάρκεια του ύπνου, ιδιαίτερα λίγο πριν ξυπνήσουν. Σε άντρες οι οποίοι πάσχουν από το ΣΑΑΥ, λόγω διαταραχής του ύπνου και της υποξίας που εμφανίζεται, υπάρχει μειωμένη έκκριση τεστοστερόνηςκατά τη διάρκεια του ύπνου. Αυτό μπορεί να συμβάλει στην επιδείνωση των μεταβολικών ανωμαλιών, υπερβαίνοντας αυτό που αναμένεται λόγω της παχυσαρκίας
Χαμηλά Επίπεδα Τεστοστερόνης και Επιπτώσεις στην Υγεία
Μεγάλος αριθμός μελετών έχει δείξει ότι τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης του μεταβολικού συνδρόμου και του διαβήτη τύπου 2.Αυτή η σχέση έχει βρεθεί τόσο σε άντρες μέσης ηλικίας, σε ηλικιωμένους, όσο και σε νεαρούς άντρες, ανεξάρτητα από την εθνικότητα και τη φυλή. Επιπλέον, έχει βρεθεί ότι τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αρτηριοσκλήρυνσης, εγκεφαλικού επεισοδίου, παροδικών ισχαιμικών επεισοδίων και με υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας, κυρίως λόγω καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Απώλεια Βάρους και Επίπελα Τεστοστερόνης
Αν και τα δεδομένα που διαθέτουμε από μελέτες σχετικά με την επίδραση της απώλειας βάρους στα επίπεδα τεστοστερόνης είναι αντικρουόμενα, τα περισσότερα δείχνουν ότι η σημαντική απώλεια βάρους οδηγεί σε βελτίωση της ορμονικής ανωμαλίας. Σε μία μελέτη των Niskanenetal. βρέθηκε ότι σε παχύσαρκους άντρες με αυξημένο σπλαχνικό λίπος και μεταβολικό σύνδρομο, η απότομη απώλεια βάρους με δίαιτα πολύ χαμηλών θερμίδων και η διατήρηση της απώλειας αυτής για 12 μήνες, είχε σαν αποτέλεσμα να αυξηθούν σημαντικά τα επίπεδα της ολικής και της ελεύθερης τεστοστερόνης. Παρόμοια αποτελέσματα έχουν βρεθεί σε αρκετές άλλες μελέτες, όπου η απώλεια βάρους μέσω βαριατρικών επεμβάσεων η δίαιτας μειωμένων θερμίδων οδήγησε σε αύξηση των επιπέδων της ολικής τεστοστερόνης περίπου κατά 50%. Μελέτες σε ζώα έχουν επίσης δείξει ότι οι υπερθερμιδικές δίαιτες έχουν σαν αποτέλεσμα σημαντική αύξηση του σωματικού βάρους και μείωση των επιπέδων τεστοστερόνης, ενώ οι υποθερμιδικές δίαιτες οδήγησαν σε μείωση του βάρους και αύξηση των επιπέδων τεστοστερόνης στα φυσιολογικά επίπεδα.
Θεραπεία Υποκατάστασης Τεσροστερόνης και Σωματικό Λίπος
Σε περιπτώσεις όπου εφαρμόστηκε θεραπεία υποκατάστασης με τεστοστερόνη σε άντρες οι οποίοι είχαν χαμηλά επίπεδα, το αποτέλεσμα ήταν να βελτιωθεί η σύσταση του σώματος. Συγκεκριμένα το σπλαχνικό λίποςμειώθηκε και αυξήθηκε ή άλιπη σωματική μάζα,ενώ βελτιώθηκαν τα περισσότερα συνοδά μεταβολικά νοσήματα, όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη και η δυσλιπιδαιμία.Τα δεδομένα που έχουμε όμως μέχρι τώρα δεν είναι αρκετά για να οδηγηθούμε σε σίγουρα συμπεράσματα.
Συμπερασματικά…
Τα στοιχεία που διαθέτουμε από επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι οι παχύσαρκοι άντρες, ιδιαίτερα όσοι έχουν αυξημένο σπλαχνικό λίπος, παρουσιάζουν μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης. Παρότι δεν γνωρίζουμε αν τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης προκαλούν παχυσαρκία ή η παχυσαρκία οδηγεί σε μείωση της τεστοστερόνης, γνωρίζουμε ότι και οι δύο αυτές καταστάσεις έχουν αρνητικές συνέπειες για την υγεία.
