Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι ένα ψυχογενές πρόβλημα, το οποίο κατά κύριο λόγο εμφανίζεται σε κορίτσια ηλικίας 13-18 ετών, ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση κρουσμάτων και στους άντρες νεαρής ηλικίας.
Ποιες οι κύριες μορφές;
Οι κύριες μορφές διαταραχών πρόσληψης τροφής είναι: η ψυχογενής ανορεξία, η ψυχογενής βουλιμία και η επεισοδιακή υπερφαγία. Βασικό χαρακτηριστικό και των τριών μορφών διαταραχής πρόσληψης τροφής είναι η έντονη ανησυχία του ατόμου για το βάρος και τη διάπλαση του σώματός του.
Ποια τα αίτια των διατροφικών διαταραχών;
Οι αιτίες για την εκδήλωση των διαταραχών πρόσληψης τροφής είναι αρκετά σύνθετες και απορρέουν από ένα συνδυασμό μακροχρόνιων συμπεριφορικών συναισθηματικών, ψυχολογικών, διαπροσωπικών και κοινωνικών παραγόντων. Κάποιες από τις αιτίες για την εμφάνισή τους είναι:
- Η έλλειψη αυτοπεποίθησης και εμπιστοσύνης στον εαυτό.
- Η αρνητική αξιολόγηση του εαυτού και του σώματος.
- Η μίμηση νέων σωματικών προτύπων.
- Τα συναισθηματικά συμπλέγματα και οι δυσκολίες κοινωνικοποίησης.
- Η ανάγκη για έλεγχο του κοντινού περιβάλλοντος οδηγεί συχνά στην εμφάνιση διατροφικών διαταραχών.
Ψυχογενής ανορεξία
Η ψυχογενής ανορεξία (anorexia nervosa) είναι μια σοβαρή και πολλές φορές επικίνδυνη για τη ζωή ασθένεια. Κύριο χαρακτηριστικό της διαταραχής είναι η μείωση της προσλαμβανόμενης τροφής και η υπερβολική ενασχόληση με το σωματικό βάρος. Οι ασθενείς ασχολούνται υπερβολικά με την τροφή τους, τη μέτρηση των θερμίδων και εκδηλώνουν αποστροφή σε ό,τι παχυντικό.
Διαβάστε Επίσης: Νευρική Ανορεξία
Ψυχογενής βουλιμία
Η ψυχογενής βουλιμία (bulimia nervosa) είναι μια εξίσου σοβαρή ασθένεια η οποία εκδηλώνεται σε δύο φάσεις. Στην πρώτη, το άτομο «καταβροχθίζει» σε σύντομο χρόνο μεγάλες ποσότητες φαγητού. Στη δεύτερη, βιώνει αισθήματα ενοχών και δυσφορίας και λαμβάνει μέτρα αντιμετώπισης όπως η εντατική γυμναστική, ο προκλητός εμετός και η χρήση διουρητικών και καθαρτικών.
Επεισοδιακή υπερφαγία
Η επεισοδιακή υπερφαγία (binge eating) χαρακτηρίζεται από επεισόδια ανεξέλεγκτης και παρορμητικής υπερφαγίας. Τα επεισόδια αυτά αρκετά συχνά συνοδεύονται από ενοχές και δυσαρέσκεια για το γεγονός, αλλά αντίθετα με τη βουλιμία, δεν οδηγούν σε προκλητούς εμετούς αλλά σε περιόδους επαναλαμβανόμενων διαιτών.
Ποια τα σημάδια;
Όπως όλες οι παθήσεις, έτσι και οι διατροφικές διαταραχές δεν εμφανίζονται από τη μια μέρα στην άλλη. Αντίθετα «επωάζονται» για καιρό στην ψυχή του ατόμου και δημιουργούν κάποια «σημάδια», που αν ένας γονιός ή άτομο του άμεσου περιβάλλοντος έχει τις απαραίτητες γνώσεις-πληροφορίες, μπορεί να τα αναγνωρίσει και να βοηθήσει στην έγκαιρη διάγνωση και επίλυση του προβλήματος. Ας δούμε εδώ τα «σημάδια» που προσδίδουν την κάθε διαταραχή:
Ψυχογενής ανορεξία
- Σοβαρή απώλεια βάρους (15% λιγότερο του φυσιολογικού)
- Διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος
- Αμηνόρροια (πάνω από 3 διαδοχικούς κύκλους)
- Τελειομανία
- Κρύα άκρα
- Χνουδωτή τρίχωση σώματος
- Δυσκολία στον ύπνο
- Απομάκρυνση από φίλους και κοινωνικό περίγυρο
- Υπερβολική γυμναστική (σε ένταση και συχνότητα)
- Προκλητοί εμετοί
- Χρήση καθαρτικών ή διουρητικών
Ψυχογενής βουλιμία
- Επεισόδια υπερφαγίας με γρήγορη κατανάλωση μεγάλης ποσότητας τροφής.
- Προκλητοί εμετοί, χρήση καθαρτικών ή διουρητικών.
- Εξαφάνιση στην τουαλέτα μετά από τα γεύματα.
- Αίσθημα απώλειας ελέγχου.
- Διαταραχές έμμηνου ρύσεως
- Αφυδάτωση – λέπτυνση και κακή υγεία δέρματος
- Βλάβες στα δάκτυλα και στην αδαμαντίνη των δοντιών
- Έντονη μυστικοπάθεια Επεισοδιακή υπερφαγία
- Κατανάλωση μεγάλης ποσότητας τροφής, ακόμη και χωρίς αίσθημα πείνας, μέχρι το άτομο να νιώσει άβολα.
- Ταχεία κατανάλωση τροφής
- Τα άτομα καταναλώνουν συνήθως την τροφή μόνα τους, για να καλυφθεί το αίσθημα της ντροπής σε σχέση με την ποσότητα.
- Ένοχες, ντροπή, τύψεις μετά το επεισόδιο.
Είναι αναγκαίο να υπάρχει υποστηρικτικό πλαίσιο για την θεραπεία των διατροφικών διαταραχών από εξειδικευμένη ομάδα (Ψυχίατρο, Ψυχολόγο, Διαιτολόγο, Παθολόγο, Εργοθεραπευτή), όπως επίσης ενημέρωση και πληροφόρηση από έγκυρες πηγές.
Ποιος ο ρόλος της οικογένειας στις διατροφικές διαταραχές;
Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία, υπάρχουν συγκεκριμένα οικογενειακά χαρακτηριστικά που παρατηρούνται στις οικογένειες των ατόμων που πάσχουν από κάποια διατροφική διαταραχή.
Υπερεμπλοκή και υπερπροστατευτικότητα
Στις οικογένειες των ατόμων με ανορεξία ή βουλιμία οι γονείς και κυρίως η μητέρα, είναι αρκετά παρεμβατικοί και υπερπροστατευτικοί προς το παιδί. Η έλλειψη ιδιωτικότητας δυσκολεύει την ψυχική αυτονόμηση και τη διαφοροποίηση του παιδιού από τα άλλα μέλη της οικογένειας. Επίσης, η υπερπροστατευτικότητα μπορεί να οδηγήσει το άτομο στη πεποίθηση ότι δεν μπορεί να εμπιστευτεί άλλους ανθρώπους εκτός της οικογένειας, με αποτέλεσμα να έχει δυσκολία στη σύναψη σχέσεων και τελικά στην ενήλικη ζωή να οδηγείται στην απομόνωση. Η στέρηση τροφής που βλέπουμε στην ανορεξία μπορεί να θεωρηθεί ως μία προσπάθεια του ατόμου να ελέγξει κάτι στη ζωή του. Τα υπερφαγικά επεισόδια στη βουλιμία ή στην ανορεξία καθαρκτικού τύπου συχνά είναι ένα μέσο διαχείρισης της μοναξιάς και του συναισθηματικού πόνου.
Ενασχόληση με το βάρος και τις δίαιτες
Φανταστείτε ένα οικογενειακό τραπέζι, όπου το παιδί ζητάει να φάει λίγο παραπάνω και η μητέρα του λέει «μην τρως άλλο, θα παχύνεις!». Φανταστείτε επίσης αυτή τη μητέρα να ασχολείται ιδιαίτερα με το δικό της βάρος και σχήμα και προσέχει διαρκώς να μην παχύνει. Έτσι, απαγορεύει κάποια φαγητά στο σπίτι διότι είναι «παχυντικά». Συχνά, μητέρα και κόρη μπορεί να κάνουν μαζί δίαιτα για να χάσουν κάποια «περιττά» κιλά. Το παιδί αρχίζει να μιμείται και να εσωτερικεύει γονεϊκές συμπεριφορές μέσω της μίμησης προτύπου και της ταύτισης. Σύμφωνα με έρευνες, οι μητέρες με διατροφικές διαταραχές είναι πιο ελεγκτικές κατά τη διάρκεια των γευμάτων με τα παιδιά τους αλλά και γενικότερα στην ανατροφή των παιδιών τους, Γενικά, η επικοινωνία μέσα στην οικογένεια περιλαμβάνει αρνητικά σχόλια για το βάρος και το σχήμα σώματος και παρατηρείται μία δυσκολία στην έκφραση των συναισθημάτων. Σύμφωνα με μία έρευνα σε δείγμα κοινότητας εφήβων, η διαταραγμένη διατροφική συμπεριφορά του γονέα σχετίζεται με τη διαταραγμένη διατροφική συμπεριφορά στα κορίτσια, αλλά όχι στα αγόρια. Όσον αφορά τα γεύματα, βρέθηκε ότι μόνο το δείπνο σχετίστηκε με τη διαταραγμένη διατροφική συμπεριφορά και τη δυσκολία στη ρύθμιση του συναισθήματος.
Ελλειπής φροντίδα
Η ελλιπής μητρική φροντίδα και η απόρριψη μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία αρνητικών πεποιθήσεων για τον εαυτό, δηλαδή το παιδί αρχίζει να πιστεύει ότι είναι ελαττωματικό και κατώτερο από τους άλλους. Στις οικογένειες των ατόμων με βουλιμία οι σχέσεις είναι συγκρουσιακές, με ελλιπής στήριξη προς το παιδί. Από την κλινική πρακτική και βάσει ερευνών υπάρχει υψηλή σχέση μεταξύ χαμηλής αυτοεκτίμησης και διατροφικών διαταραχών. Το άτομο πιστεύει ότι μέσα από την απώλεια κιλών και τον έλεγχο του βάρους θα αξίζει περισσότερο. Επίσης, μέσω του φαγητού προσπαθεί να καλύψει το συναισθηματικό ‘’κενό’’ που μπορεί να νοιώθει.
Υψηλές προσδοκίες και Τελειοθηρία
Οι υψηλές γονεϊκές προσδοκίες μπορεί να οδηγήσουν το παιδί στην πεποίθηση ότι πρέπει να είναι τέλειο για να είναι αποδεκτό. Έχει βρεθεί ότι οι υψηλές προσδοκίες από τους γονείς παρατηρούνται κυρίως στις οικογένειες των ασθενών με ανορεξία και λιγότερο στις οικογένειες των ατόμων με βουλιμία. Η τελειοθηρία, βασικό χαρακτηριστικό των ατόμων με διατροφικές διαταραχές, οδηγεί το άτομο σε αυστηρό έλεγχο του σωματικού βάρους ώστε να αποκτήσει το «τέλειο σώμα» . Η τελειοθηρία μπορεί να εμφανιστεί και σε άλλους τομείς της ζωής του ατόμου και γενικότερα αφορά μία προσπάθεια να δείξει μία τέλεια εικόνα στους άλλους.
