Η αρνητική επίδραση που ασκεί η καθιστική ζωή στη διάρκεια και στην ποιότητα της ανθρώπινης ζωής είναι πλέον πολλαπλά τεκμηριωμένη. Η έλλειψη άσκησης αποτελεί σημαντική αιτία παθήσεων, όπως τα καρδιαγγειακά και νεοπλασματικά νοσήματα. Όμως, εκτός από καρκινικές παθήσεις, η έλλειψη φυσικής άσκησης θεωρείται παράγοντας κινδύνου και για εκφυλιστικά νοσήματα (σακχαρώδης διαβήτης, παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος), για την παχυσαρκία, για την οστεοπόρωση, για την υπέρταση, για ορισμένους ανοσοεξαρτώμενους καρκίνους, καθώς και για ψυχικές διαταραχές. Οι αρνητικές επιδράσεις της καθιστικής ζωής δεν περιορίζονται μόνο στην πρόκληση της αρρώστιας. Η άσκηση επηρεάζει άμεσα τη σωματική, ψυχική και κοινωνική ευεξία.
Τα οφέλη της φυσικής άσκησης
Με την φυσική άσκηση προκαλείται καλύτερη αιμάτωση του κεντρικού νευρικού συστήματος, καθώς και αύξηση της σεροτονίνης και άλλων νευροδιαβιβαστών, που βελτιώνουν τη σωματική και ψυχική διάθεση. Επιπλέον, η άσκηση είναι απαραίτητη για τη συντήρηση της φυσικής δομής και λειτουργίας του σώματος. Η έλλειψή της οδηγεί στην αποδυνάμωσή ή και στην ατροφία ακόμη και του μυϊκού συστήματος και στην απώλεια, τόσο λειτουργικών, όσο και γνωστικών ικανοτήτων. Ειδικά στους ηλικιωμένους, οι επιδράσεις αυτές είναι φυσικό να έχουν και σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις, στον βαθμό που περιορίζουν τη δυνατότητα αυτοεξυπηρέτησης, αυτονομίας και κοινωνικότητας του ατόμου.
Τι ορίζεται ως φυσική δραστηριότητα;
Φυσική δραστηριότητα ορίζεται ως η οποιαδήποτε κίνηση του σώματος, η οποία εκτελείται λόγω της μυϊκής συστολής και η οποία έχει ως άμεσο αποτέλεσμα την κατανάλωση ενέργειας από τον ανθρώπινο οργανισμό. Η φυσική δραστηριότητα ταξινομείται σε ανοργάνωτη και οργανωμένη.
Οι περισσότερες έρευνες έχουν δείξει, ότι η φυσική δραστηριότητα έχει ευεργετικές επιδράσεις στη σωματική και στην ψυχική υγεία των ατόμων. Πράγματι, η συχνή άσκηση συσχετίζεται με ευεργετικές επιδράσεις στη μείωση των περιστατικών στεφανιαίας νόσου, στην υπέρταση, τον διαβήτη τύπου ΙΙ, την οστεοπόρωση, αλλά και τον καρκίνο, όπως επίσης και σε ψυχολογικές καταστάσεις. Ταυτόχρονα, πολλές μελέτες έχουν δείξει, ότι η άσκηση έχει θετική επίδραση στη μείωση του άγχους και της κατάθλιψης, όπως επίσης και σε γνωστικές και συναισθηματικές λειτουργίες. Η μείωση της κατάθλιψης σχετίζεται με τη συμμετοχή σε μακρόχρονα προγράμματα άσκησης και την αύξηση της συχνότητας των προγραμμάτων άσκησης. Καθώς το άτομο μεγαλώνει, η άσκηση συντελεί στη διατήρηση της ποιότητας ζωής.
Άγχος και άσκηση
Το άγχος δεν χαρακτηρίζεται μόνο από συναισθήματα φόβου, αλλά συνδέεται τυπικά με αλλαγές της λειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος, όπως η αλλαγή της καρδιακής συχνότητας. Οι ασθενείς με διαταραχές άγχους έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κατάθλιψης και θνησιμότητας λόγω καρδιοαναπνευστικών προβλημάτων. Συνεπώς, το υπερβολικό άγχος και η λάθος εκτίμηση ενός συμβάντος μπορεί να έχει καταστροφικά συμπτώματα, τα οποία συνδέονται με το άγχος (αύξηση καρδιακής συχνότητας).
Ένας τρόπος καταπολέμησης του άγχους είναι η χρόνια άσκηση, η οποία μπορεί να έχει αντί-αγχωτικές επιδράσεις. Πιο συγκεκριμένα, κλινικές παρατηρήσεις και επιδημιολογική έρευνα έχουν αποδείξει ότι η σωματική δραστηριότητα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης και ανάπτυξης κατάθλιψης σε ένα άτομο, καθώς επίσης μπορεί να περιορίσει τα συμπτώματα σε άτομα με ελαφριά με μέτρια κατάθλιψη.
Τι δείχνουν οι έρευνες;
Ο Stephens υποστηρίζει, ότι η σωματική δραστηριότητα προάγει την πνευματική υγεία και τα άτομα, τα οποία ασκούνται είναι ψυχολογικά υγιή και επομένως η πνευματική υγεία συσχετίζεται με τη σωματική δραστηριότητα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός, ότι τα επίπεδα άγχους καρδιοπαθών είναι υψηλότερα μετά από εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς. Ταυτόχρονα, αυτά τα υψηλότερα επίπεδα ψυχολογικού άγχους (άγχος και διάθεση) και η χαμηλή λειτουργική ικανότητα των ασθενών συσχετίζεται με υψηλά επίπεδα πεσιμισμού και σε μη αποτελεσματικές στρατηγικές ελέγχου των συναισθημάτων. Η ψυχολογική υποστήριξη στη φάση αυτή είναι αναγκαία.
Οι Linden, Stossel και Maurice απέδειξαν ότι η ένταξη φυσικής δραστηριότητας σε προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης μειώνουν το ψυχολογικό στρες. Με την ύπαρξη τόσων ερευνών, οι οποίες αποδεικνύουν τον ευεργετικό ρόλο της φυσικής δραστηριότητας σε προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης, θα πρέπει αδιαμφισβήτητα να εντάσσεται σε κάθε πρόγραμμα, το οποίο αποσκοπεί στην αποκατάσταση.
Ψυχολογικός μηχανισμός στη φυσική δραστηριότητα
Αναφορικά με τον ψυχολογικό μηχανισμό, που ενέχεται στη φυσική δραστηριότητα, οι επικρατούσες υποθέσεις είναι δύο:
- Η υπόθεση της διάσπασης της προσοχής, η οποία υποστηρίζει ότι η ενασχόληση με διάφορες φυσικές δραστηριότητες μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του ψυχικά πάσχοντα από ανησυχίες, έγνοιες και δυσάρεστες σκέψεις σχετικά με διάφορα ζητήματα, γεγονός που συμβάλλει θετικά στην ουσιαστική αντιμετώπιση της ασθένειας και
- Η υπόθεση της αυτο-αποτελεσματικότητας, η οποία αναφέρεται στη τάση του ατόμου που καταφέρνει να τα βγάζει πέρα με διάφορα καθήκοντα, στόχους τους οποίους έχει αναλάβει να φέρει σε πέρας, να αναπτύσσει θετικά συναισθήματα όσον αφορά τις ικανότητες του και αυτά που μπορεί να καταφέρει. Είναι σαφές ότι η κατάλληλα προσαρμοσμένη στις ιδιαίτερες απαιτήσεις του κάθε ασθενή φυσική δραστηριότητα μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά προς αυτή την κατεύθυνση. Τα συμπεράσματα επιδημιολογικών μελετών και εξειδικευμένων αναλύσεων δείχνουν ότι τα άτομα που ασκούνται συστηματικά παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα κατάθλιψης σε σύγκριση με τα άτομα που κάνουν καθιστική ζωή.
Παράλληλα, ο ρόλος της ένταξης της φυσικής δραστηριότητας μπορεί να είναι και προληπτικός, ούτως ώστε να αποτρέψει την εμφάνιση νοσημάτων, προάγοντας εξίσου τη σωματική, πνευματική και ψυχολογική υγεία του ατόμου.
